Diare; Enterit;
Bir gün içinde üç den fazla sulu yumuşak dışkılama ya ishal denir. Vücuttan su ve tuz kaybı olur. İshal; bebekler, çocuklar ve yaşlılar için çok tehlikeli ve ölümcül olabilir.
İshaller:
- Akut ishal: ani başlar ve kısa sürer,
- Kronik ishal: birkaç günden uzun sürer,
- Tekrarlayan ishal: aralıklı olarak iyileşip tekrarlayan ishaldir.
İshal neden olur?
Birçok hastalık ishale neden olabilir bunlar içinde en önemlileri mikrobik ishallerdir. Mikrobik ishallerin en önemli bulgusu ishalle birlikte ateş olmasıdır. İshalle birlikte ateş var ise bu evde geçiştirilecek bir ishal değil demektir ve acilen doktora gitmek gerekir.
İshal sebepleri:
- Besin intoleransı ( gıdaları sindirememeye bağlı ishaller )
- Bebekler ve yaşlılarda sık görülür, en sık görülen sebebi laktoz intoleransıdır ve süt içmeyi takiben ishalle birlikte gaz olur.
- İlaçlara bağlı ishaller:
- Antibiyotikler,
- Magnezyum içeren mide ilaçları,
- Birtakım Tansiyon ilaçları,
- Kinin,
- Kanser ilaçları ve kemoterapi ilaçları,
- Laksatif ilaçlar,
- Spastik kolit ( irritabl barsak hastalığı) ishal ve kabızlık atakları olur,
- Radyoterapiye bağlı barsak hasarı ve ishal,
- Besin emiliminin bozulduğu malabsorbsyon sendromlarına bağlı ishaller:
- Celiak hastalığı,
- Tropikal spru,
- Kısa basak sendromu,
- Whipple hastalığı,
- Pankreas ve safra kesesi hastalıkları,
- İltihabi barsak hastalıklarına bağlı ishaller,
- Ülseratif kolit
- Kron ( Crohn’s disease ) her ikisinde de kanlı ishaller olur,
- Kronik hastalıklara bağlı ishaller;
- Kronik Karaciğer yetmezliği,
- Diyabet,
- Tiroit hastalıkları,
- Böbrek üstü bezi hastalıkları,
- Amiloidoz,
- AİDS,
- Kolon kanserleri,
- Barsak cerrahisinden sonra gelişen ishaller;
- Kısa barsak,
- Kör barsak,
- Cerrahi fistül ve anastomozlar,
- Barsak enfeksiyonları ve gdıa zehirlenmeleri:
- Bakteriyel;
- Camphylobacter, Salmonella, Şigella, E.Coli
- Viral;
- Rota virüs, Aderno virüs, Norwalk virüs, Cytomegalo virüs,
- Parazitlere bağlı ishaller;
- Giardiazis, Amipli dizanteri, Tenya, Yuvarlak kurtlar, Kryptosporoidium,
- Mantarlara bağlı ishaller;
- Kandida ishale neden olur.
- Bakteriyel;
Suların ve gıdaların kirli olması, altyapının zayıf olası, temiz su bulamamak sanitasyon ve hijyen kurallarına uymamak ishal vakalarını arttıran ve salgınlara neden olan en önemli sebeptir.
İmmün sitemin bozulması, immün sistemi bozan ilaçlar kullanmak ishal riskini arttırır.
İshalin belirtileri nelerdir?
İshal vücuttan su ve tuz kaybıdır. Hem su kaybı hende sulu yumuşak dışkılama birçok şikayete nende olur en sık görülen şikayetler:
- Sık dışkılama,
- Bol sulu dışkılama,
- Kramp tarzında karın ağrıları,
- Dışkı tutmakta güçlük,
- Dışkıda kan veya mukus görülmesi,
- Ateş,
- Kilo kaybı,
- Halsizlik,
- Bulantı,
- Tansiyon düşüklüğü
- Baş dönmesi, terleme,
İshal teşhisi nasıl konur?
İshal bir hatalık değil bir bulgudur. Altta yatan sebebin teşhis edilmesi tedavi için gereklidir. İshalin sebebini anlamak için doktorunuz size birçok soru soracaktır :
- Ailede, iş yerinde, okulda başka ishal vakaları olup olmadığı,
- Yakın zamanda başka bir yere seyahat edip etmediğiniz,
- İçme suyunuz,
- Kreşe giden çocuğun olup olmadığı,
- Kullandığınız ilaçlar,
- İshal dışındaki şikayetleriniz ( karın ağrısı, bulantı, ateş, gaz vb. ),
- Geçirdiğiniz ameliyatlar sorulacaktır.
İshal teşhisinde en önemli test dışkının mikroskobik incelemesi ve kan testleridir. Gerekirse barsak filmi ve kolonoskopi- gastroskopi yapılır.
İshal tedavisi
İshal tedavisi sebebe yönelik olarak yapılır. Sebebi bilinmeyen ishal kesilmeye çalışılmamalıdır. İshal vücudun bir reaksiyonudur ve amacı bağırsakları rahatsız eden şeyin vücuttan temizlenmeye çalışılmasıdır. Tedavide kaybedilen suyun ve tuzun yerine konması ilk adımdır. Şikayetleri arttırabilecek gıdalardan uzak durmak gerekir:
- Baharatlı,
- Yağlı,
- Kızartma,
- Yüksek fiber içeren,
- Çiğ,
- Sütlü,
- Kafeinli gıdalardan uzak durulmalıdır.
İshal sırasında
- Bol sulu,
- Pişmiş,
- Karbonhidrat ağırlıklı,
- Az yağlı gıdalar tercih edilmelidir.
İshal tedavisinde kullanılan ilaçlar :
İshal sırasında doktor kontrolü ile ishal kesici ve dışkıyı katılaştırıcı ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar invaziv mikrobik ishallerin daha da alevlenmesine neden olacağından bilinçsizce kullanılmamalıdır.
Mikrobik ishallerin bir çoğunda antibiyotik kullanmak gerekir. Doktorun verdiği antibiyotik dozuna ve süresine dikkat edilmelidir.
İshalden Korunma:
Ev halkını ishalden korumak için :
- Sanitasyon ve hijyen kurallarına dikkat edilmeli,
- El yıkama kurallarına uyulmalı,
- İshal olan hastanın gıda ile uğraşması engellenmeli,
- İçme ve kullanma sularına dikkat edilmelidir.
- Pişmemiş gıda yenmemelidir.
5 yaş altı çocuklarda ishalin en büyük sebebi Rota virüs enfeksiyonudur ve rotavirüs ishali aşı ile önlenebilir. Rota virüs aşısının ilk dozu 6 -12. Haftalarda yapılır.
Referanslar:
1. Familydoctor.org
http://familydoctor.org/
2. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases
http://digestive.niddk.nih.gov/
3. The College of Family Physicians of Canada
http://www.cfpc.ca/
4. Health Canada
http://www.hc-sc.gc.ca/
5. Celiac Disease. American Gastroenterological Association website. Available at: http://www.gastro.org . July 28, 2008.
6. Diarrhea. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases website. Available at: http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/diarrhea/index.htm . July 28, 2008.
7. Kleigman RM, Jensen HB, Behrman RE, Stanton BF, eds. Nelson Textbook of Pediatrics. 18th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007.
8. Robinson DL, McKenzie C. Primary Care Medicine . 4th ed. Philadelphia, PA: Lippincott, Williams, and Wilkins;2000.
9. 1/4/2011 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Allen S, Martinez E, Gregorio G, Dans L. Probiotics for treating acute infectious diarrhoea. Cochrane Database Syst Rev. 2010;(12):CD003048
