ZONA

written by Dr. Aydoğan Lermi

Gece yanığı;

Zona deri sinirlerinin ağrılı döküntülü iltihabıdır. Herpes zoster virüsü ile meydana gelir. Herpes zoster virüsü çocuk çağda bulaşır ve ilk olarak suçiçeği yapar daha sonra sinir hücreleri içinde saklanır yıllar sonra immün sistemin zayıfladığı bir anda sinir iltihabı yapar, buna ZONA denir. Suçiçeği geçirmemiş insanlarda zona olmaz. Zona tekrarlayabilir. Zonanın aşısı vardır. Zona aşısı 60 yaş üstü herkese yapılabilir. Aşı zonanın ortaya çıkışını, ağırlığını, komplikasyonlarını azaltır.

Zona Kimlerde olur ?

Aşağıdaki durumlar zona riskini arttırır;

  •  50 yaş üstü kişiler,
  •  İmmün sistemin bozulduğu durumlar,
    •  Kanser tedavisi gören,
    •  Kortizon kullanan,
    •  Kemoterapi alan
    •  Radyoterapi alan hastalar
  •  Aşırı yorgunluk,
  •  Kötü beslenme,
  •  Fiziksel ve psikolojik stres,

Yukarıda sayılan faktörler olmadan da zona çıkabilir. Zona kişiden kişiye bulaştırılmaz ancak zona geçiren kişi etrafa suçiçeği bulaştırır.

Zona belirtileri nelerdir?

  •  Bir sinir bölgesinde sınırlı içi sıvı dolu kaşıntılı kabarçıklar,
    •  Kırmızı zeminde içi sıvı dolu kesecikler görülür,
    •  Tipik olarak vücudun bir yarısında bir sinir alanında sınırlıdır öbür tarafa geçmez,
    •  Hastalık birkaç sinir bölgesini tutabilir,
    •  Kabarcıklar birkaç gün içinde kurur, kabuklanır dökülür,
    •  En çok göğüs gövde ve yüzde çıkar,
    •  Kabarcıklar başlamadan 2 gün önce ve kabarcıklar kabuklandıktan 5 gün sonraya kadar bulaşıcıdır,
  •  Gözü tutar ise görmeyi ciddi şekilde bozar,
  •  Döküntünün olduğu bölgede yanma tarzında çok şiddetli ağrılar olur, bu ağrılar normal ağrıkesiciler ile geçmez,
  •  Hasta ağrıdan dolayı bitkin kalır,
  •  Baş ağrısı vardır,
  •  Döküntü çıkmadan birkaç gün önce o bölgede uyuşukluk ve kaşıntı olur,
  •  Döküntünün olduğu bölge dokunmaya karşı çok hassastır,
  •  Ateş vardır,
  •  Hastalık geçtikten sonra ağrısı kalabilir.
  •  Hastalıktan sonra ağrı tekrar ortaya çıkabilir, bu zona komplikasyonudur buna post herpetik nöralji denir, çok şiddetli ve kontrolü güç ağrılar olabilir.

Zona hastalığının teşhisi nasıl konur?

Hastalık klinik görüntü ve kan testleri ile konur.

Zona hastalığının tedavisi:

Zona tedavisinde amaç ağrının dindirilmesi ve iyileşmenin hızlandırılması ve iyileşme sonrası ağrının ortaya çıkmasını engellemektir. Antiviral ilaçlar ilk 48-72 saat içinde başlanır ise ağrıyı hafifletip iyileşmeyi hızlandırırlar. Antiviral ilaçlar hastanın durumuna göre 7 – 21 gün kullanılabilirler. Ağrıların dindirilmesi için ağrı kesiciler, kaşıntı ve kabuklanma için lokal ilaçlar kullanılabilir. Tedavide kortizon kullanılabilir, kortizonlu ilaçların ağrıyı azalttığı iddia edilmektedir.
Post Herpetik Nöralji:
Zona sonrasında gelişen şiddetli, kontrolü zor ağrılardır. Zona komplikasyonudur. Halsiz bırakan yıpratıcı ağrılarıdır. Tedavide antiviral ilaçların kullanılması nöralji ağrılarının gelişme şansını azaltır. Bu ağrıların kontrolu için ağrı kesiciler, anti depresanlar, lokal anestezik maddeler hatta sinirlerin bloke edilmesi bile tedavi amacıyla kullanılmaktadır.

Zona dan korunma:

Zona başlayan kişi etrafa suçiçeği bulaştırmamak için aşağıdaki önlemleri almalıdır:

  •  Döküntüler kuruyup dökülmeye başladıktan 5 gün sonraya kadar bulaşıcıdır, bu süre içinde
    •  hamileler,
    •  çocuklar,
    •  suçiçeği geçirmemiş erişkinler,
    •  yeni doğmuş bebekler,
    •  kanser tedavisi görenler, steroid kulanlar dan uzak durmak gerekir.

Zona tekrarlayabilir.
Zona aşı ile önlenebilen bir hastalıktır.

Referanslar
1. Sampathkumar P, Drage LA, Martin DP. Herpes zoster (shingles) and postherpetic neuralgia. Mayo Clin Proc. 2009 Mar;84(3):274-80. [PubMed: 19252116]
2. Whitley RJ. Varicella-Zoster virus. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2009:chap 137.
3. Advisory Committee on Immunization Practices. Recommended adult immunization schedule: United States, 2010. Ann Intern Med. 2010;152:36-39