Karaciğer vücudun en büyük ve en kompleks organıdır, yaklaşık 1200 – 1500 gramdır. Vücuda giren tüm kimyasalların detoksifikasyonundan, nötralizasyonundan, protein sentezi ve pıhtılaşma faktörlerinin sentezinden sorumludur. Karaciğer fonksiyon testleri bu organ sistemin hastalıklarının tanısında klinisyene yardımcı olur.

Karaciğer başlıca 4 sistemin bir araya gelmesinden oluşur:

• Hepatositler ( karaciğer hücresi) : başlıca metabolik süreçlerden sorumludur.
• Safra kanalları sistemi, bilirübin ve safra tuzları metabolizması.
• Retikülo endotelial sistem.
• Kan dolaşım sistemi: karaciğer kan akımının ¾ ü portal kaynaklı, ¼ ü ise hepatik arter kaynaklıdır.

Karaciğer fonksiyon testleri ile neye bakılır?

• Hepatositler de zedelenme var mı, nekroz var mı?,
• Karaciğer işlevi normal mi?,
• Hastalık etiyolojisine yönelik bulgu var mı?
• İntra- ekstra hepatik obstrüksiyon bulgusu var mı?
• Karaciğer infiltratif hastalığını gösteren bulgu var mı?
• Karaciğer ve diğer organ hastalıklarının hasar ve takibinde bu testler istenir.

Karaciğer fonksiyon testleri ile

• Kolestatik hasar- parankimal hasar ayrımı yapılır,
• Karaciğer hasrının derecesine bakılır,
• Hastalığın seyri takip edilir,
• Tedaviye yanıt değerlendirilir.

Karaciğerde hasar varlığını gösteren testler

• Aktif karaciğer hasarı:
  • AST,
  • ALT,
  • GGT,
  • ALP,
  • BİLİRÜBİNLER,
  • LDH
• KOLESTAZ
  • BİLİRÜBİNLER
  • GGT
  • ALP

Aminotransferazlar ( AST, ALT ) ( Transaminidazlar)

• Amino asitler ile keto asitlerin birbirine dönüşümünü katalize ederler.
• Genellikle hepatosellüler hasarı gösterirler,
• Kolestazı göstermezler,
• AST _ALT oranı ayırıcı tanıda önemlidir.
• ALT karaciğer hasarını daha iyi gösterir, daha çok karaciğere özgüdür.
  • AST/ ALT=1 İSE
    • Hepatosellüler iskemi yi gösterir
      • Konjestif kalp yetmezliği,
      • İskemik nekroz,
      • Hepatit olabilir
    • AST/ ALT >2,5 İSE
      • Alkolik hepatit tablosudur,
      • Alkole bağlı Pridoksal Fosfat eksikliği nedeniyle ortaya çıkar.
    • AST/ ALT<1 İSE
      • ALT Hepatositlere daha özgü olduğundan pür hepatosit hasarını gösterir,
      • Parasetamol zehirlenmesi gibi hepatosellüler intoksikasyonda görülür,
      • Viral hepatitlerde,
      • İskemik nekrozlarda,
      • Toksik hepatitlerde görülür.

Kolestaz göstergeleri ( ALP,GGT)

• ALP:
  • Özellikle kolestazda yükselir,
  • Malign karaciğer metastazlarında yükselir,
  • Kemik yıkımında,
  • İleri kemik metastazlarında yükselir.
• GGT:
  • Alkole bağlı olarak yükselir,
  • Hepatosellüler hasarlarda da yükselir ancak spesifik değildir,
  • Ani yüksekliği safra yolları obstrüksiyonu gösterir

 Aspartate Aminotransferase (AST)

• Aspartat ve alfa keto asitler arasındaki –NH2 amino kısımlarının katalizinde görev alır, hem sitoplazmada hem mitokondride bulunur.
• Krebs siklüsünde enerji üretiminde görev alır,
• Hücre içi enzimidir, hücre yıkıldıkça seruma karışır,
• Hücresel nekrozun büyüklüğüne göre serum seviyesi artar,
• Nekrozun akut faz göstergesidir.
• Sırasıyla en çok
  • Karaciğer,
  • Kalp,
  • İskelet kası,
  • Böbrek,
  • Beyin,
  • Pankreas ve
  • Eritrositlerde yer alır.
• AST Özellikle kardiyak, hepatik ve kas hasarların takibinde evrelemesinde kullanılır. AMI, pulmoner emboli ve kalp yetmezliğinde artar. En yüksek AST seviyesi karaciğer hasarında görülür.

AST seviyesi nin yorumu

• AST Normal Serum seviyesinin > 20 x katından fazla ise
  • Ciddi kas hasarı
    • Travma, crush, ezilme vb.
  • Akut viral hepatit,
  • Toksik hepatit ( ilaç vb),
  • İskemik hepatit ( ciddi kongestif kalp yetmezliği vb),
• AST Normal Serum seviyesinin 10-20 katı ise
  • Kardiyo Vasküler Sistem ( ciddi enfarktüs),
  • Enfeksiyon ( infeksiyöz mononükleozis),
  • Karaciğer ( alkolik siroz)
• AST Normal Serum seviyesinin 5 – 10 katı ise
  • Karaciğer ( kronik hepatit),
  • İskelet kası:
    • Duchenne tipi müsküler distrofi,
    • Dermatomyozit,
    • Myozit olabilir,
  • AST Normal Serum seviyesinin 2-5 katı ise
    • Kan ( hemolitik anemi, hemoliz),
    • Karaciğer ( karaciğer yağlanması, karaciğer metastazı),
    • İlaca bağlı
      • Opiat,
      • Eritromisin,
      • Sulfonamidler,
      • Anti TBC ilaçlar,
      • Parasetamol,
      • Aspirin,
      • Vitamin A
    • Diğer
      • Pulmoner emboli,
      • Alkolik delirium tremens,
      • Akut Pankreatit,
      • IM enjeksiyon,
      • Ağır fiziksel egzersiz.

 Alanine Aminotransferase (ALT= SGPT serum glutamik prüvik transaminaz).

• Alanin Aminotransferaz Krebs siklusunda reversibl amino gruplarının transferini katalize eder.
• AST den farklı olarak diğer dokularda az karaciğerde bol bulunur ve karaciğer hepatosellüler hasarını daha spesifik olarak gösterir.
• Akut hepatosellüler hasarda erken evrede kanda yüksek bulunur ve haftalarca yüksek kalır. Yarılanma ömrü 24 saat ( ALT 16 saat).

 ALT seviyesinin yorumu

• ALT seviyesinin yüksekliği ile karaciğer nekrozu arasında direk bir bağlantı yoktur,
• ALT seviyesinin yüksekliği prognostik değer taşımaz,
• Çok Yüksek ALT seviyesi
  • Hepatosellüler hasar ( nekroz) göstergesidir.
  • AST /ALT <1 İSE
    • Viral hepatit,
    • Toksik hepatit,
    • İskemik hepatitler
      • Şok,
      • Hipotansiyon,
      • Kongestif kalp yetmezliği vb.
    • Yüksek ALT seviyesi
      • Enfeksiyonlar – infeksiyöz mononükleozis,
      • Karaciğer – kronik hepatit, intrahepatik kolestaz,
      • Kardiyak- KKY bağlı karaciğer kongesyonu,
      • Diğer- safra taşı geçişi
    • Orta hafif ALT yüksekliği:
      • AST yüksekliği daha bariz ise
        • AST/ALT >2,5 ise
          • Alkolik siroz,
          • Alkolik hepatit,
          • Aktif siroz,
        • ALT seviyesini arttıran ilaçlar
          • Parasetamol zehirlenmesi ( AST –ALT artar),
          • Fenotiazin gurubu ilaçlar, klorpromazin,
          • Barbitüratlar,
          • Tetrasiklin, İNH; nirtofurantoin,
          • Morfin, kodein ( biliyer sistem içindeki basıncı arttırır ALT, AST, ALP artar),

 Alkaline Phosphatase (ALP)

• Alkali ortamda ( pH 9 ) fosfat esterlerinin hidrolizini katalizleyen enzim.
• ALP Alkalen fosfataz aslında 60 izo enzim den oluşur ve hepsi birlikte ALP diye ölçülür.
• Klinikte ALP karaciğer ve kemik hastalıklarının tanı ve takibinde kullanılır.
• Hepatosellüler hasara artış 3 katı geçmez. Obstrüksiyon da geçer. Safra tıkanıklığında 3 – 10 kat artar.
• Alt enzimlerin ayrımı için elektroforez gerekir, elektroforetik göç hızına göre en hızlı göçen karaciğer enzimidir, sonra kemik, sonra barsak en yavaş plasental ALP gelir. Ayrıca ısıya dayanıklılığa göre de ayrılırlar:

• • Serum 56 C de 10 dakika bekletilip tekrar ölçülür
    • Total aktivitenin %20 sinden fazlası kaldıysa KC alp,
    • Total aktivitenin %20 den azı kaldıysa kemik ALP,
    • Plasenta en dayanıklıdır nerdeyse tamamı kalır.
• ALP kemik, lipid metabolizmasında ve metabolitlerin transportunda önemli görev alır,
• ALP
• • Hepatositlerin safra kanaliküller membranında,
  • Kemikte, osteoblastlarda,
  • Plasentada,
  • İnce bağırsaklarda
  • Böbrekte,
  • Dalakta bulunur.
• ALP yüksekliği temel olarak biliyer obstrüksiyon ve kolestaz gösterir, genellikle bilirübin den önce yükselir.

ALP artışının yorumu:

• Karaciğer:
  • Genellikle kolsetaz ve biliyer obstrüksiyon göstergesidir,
  • Karaciğer kökenli tümörlerde,
  • Viral hepatitlerde,
  • İnfeksiyöz mononükleoz da yükselir,
• Gebelik
  • Gebelikte ALP yüksekliği patolojik değildir, gebeliğin geç dönemlerinde plasental kaynaklı ALP yüksekliği görülür.
• Kemik
  • Çocuklarda ve adolesans da ALP yüksekliği normaldir( kemik büyümesi nedeniyle),
  • Osteomalazi de
  • Kemik metastazlarında,
  • Paget hastalığında,
  • Riketsiyöz lerde ALP artar.
• ALP yüksekliğinin en sık sebebi:

• • Biliyer obstrüksiyon,
  • Tümör,
  • Enfeksiyon
  • İleri kemik metastazı, pankreas kaynaklı ise ALT olmadan izole ALP artışı görülür.
  • Kongestif kalp yetmezliği ( genellikle AST – ALT artışı ile birliktedir),
  • Hodgkin
  • Enflamatuar barsak hastalıkları,
  • Diyabet,
  • Hiperparatiroidi.
• ALP düşüklüğü sebepleri
  • Hipomagnezemi,
  • Hipopotasemi,
  • Protein eksikliği,

Gamma Glutamyl Transferase (GGT)

• GGT amino asitlerin membaınlar arası transferinden sorumludur. Gama glutamil gurubunun gama glutamil peptit lerden aminoasitlere, küçük peptitlere transferini sağlar.
• Karaciğer dışında renal tübüllerde, safra yollarında, pankreasta, lenfositlerde, beyinde ve testislerde bulunur. GGT klinikte karaciğer ve safra kanalı hastalıklarının tanı ve takibinde kullanılır.
• GGT Hepatosellüler hasarı göstermede daha sensitif bir testtir ( AST –ALT den daha sensitif dir ancak spesifik değildir), hepatik kanaliküllerde ve safra kanalı epitel hücrelerinde bulunur.
• Alkolün karaciğer üstündeki etkisini göstermede daha sensitif bir testtir.
• Safra yolu epitelinde bol bulunur, tıkanmalarda çok yükselir.

GGT artışının yorumu:

• Karaciğer:
  • Herhangi hepatosellüler hasar,
  • Alkol alımını takiben ( hepatosellüler hasar olmasına gerk olmadan GGT yükselir).
• Diğer:
  • Pankreatit,
  • Beyin tm,
  • Renal hastalıklar,
  • Prostat hastalıkları,
  • Kalp hastalıkları ( Akut enfarktüs den 5-10 gün sonra GGT artar).

Ani GGT artışı

• Hepatobilier obstrüksiyon, Obstrüktif sarılık,
• Hepatit metastaz ( genellikle obstrüksiyon ile birlikte),

Lactate Dehydrogenase (LDH)

• LDH anaerobik glikolizin son enzimidir ve prüvatın laktata dönüşmesini sağlar. Laktat dehidrojenaz Laktik asitin Prüvik aside çevrimini ( reversibl) katalize eder. Bu Eembden Meyerhoff yolunun son basamağıdır, bu yolla Krebs siklusune bağlanır ve enerji üretimine katılır.
• LDH karaciğer hastalıklarında tek başına tanısal değer taşımaz.
• LDH ın 5 izo enzimi vardır ve birçok dokuda bulunur.
• LDH1 veLDH2 kalp, böbrek, eritrositlerde var.
• LDH3 akciğer dokusunda,
• LDH 4 ve LDH 5 karaciğer ve kas dokusunda vardır.
• LDH seviyesi karaciğer, kalp, akciğer ve hematolojik hasarların takibinde önemli bir parametredir.
• Akut viral hepatit İskemik hepatit ayrımında değerlidir.
• Akut viral hepatit de ALT/LDH >1.5 iken iskemik hepatit ve parasetamol zehirlenmesine bağlı hepatitte ALT/ LDH <1,5 dir.
• Uzamış LDH ve ALP artışı malinite göstergesidir.

LDH artışının yorumu:

• Kardiyo Vasküler Sistem ( LDH 1 ve LDH 2)
  • Akut miyokart enfarktüsü,
  • Kongestif kalp yetmezliği, Hepatik kongesyon,
  • Romatoid kardit,
  • Miyokardit,
  • Şok.
• Respiratuvar ( LDH 3)
  • Pulmoner emboli
  • Pulmoner enfakt,
• Hematolojik ( LDH 1 –LDH 2)
  • Pernisiyöz anemi,
  • Hemolitik anemi,
  • Orak hücre krizi,
• Hepatobilier sitem:
  • Hepatit,
  • Aktif siroz,
  • Hepatik kongesyon.

Karaciğer in fonksiyonel kapasitesine nasıl bakılır?

• Karbonhidrat metabolizması
  • Diğer organlardada sentezlendiğinden karaciğere özgü değil ancak normal iken hızla bozulma ciddi karaciğer hasarını gösterir.
    • Glikoz tolerans testi,
    • Galaktoz tolerans testi,
  • Lipid metabolziması
    • Total kolesterol,
    • HDL,
    • Triglierid,
  • Protein metabolizması,
    • Albümin (sadece hepatositlerde ssentezlenir),
    • Hızlı kullanılan proteinler
      • Albümin yarı ömrü 19-21 gün ( 3 hafta) olduğu için karaciğer hasarını göstermede yetersiz.
      • Daha kısa ömürlü proteinler fonksiyonel kapasiteyi daha iyi gösterir:
        • Prealbümin,
        • Alfa 1 asit glikoprotein,
        • Transferrin,
        • Alfa 1 antitripsin,
        • Akut faz reaktanları,
        • Serüloplazmin vb.
      • Koagülasyon faktörelri ( faktörlerin yarı ömrü kısa bu yüzden karaciğer fonksiyonu aksadığında ilk bozulan testeler pıhtılaşma testelri ör FVII 6 saatte etkilenir.
        • FVIII hariç hepsi KC de sentezlenir,
        • INR, PT, APTT, ( FII, FVII, FX Kvit bağımlı olanlar),
        • Fibrinojen

Bilirübin

• Hemoglobin metabolizmasının son ürünü,
• Sarı lipofilik indirek= ankonjuge Bilirübin, direk= konjuge Bilirübin.
• Membranlardan geçer dokularda birikebilşir beyinde birikirse kernikterus olur beyne zarar verir.
• Vücuttan karaciğer ve safra yoluyla uzaklaştırılır.
• Serumda 1-2 mg/dl ise subicter, 2-2,5 mg/dl ise ikter.
• Sarılıklar
  • Unkonjuge hiperbilirübinemi ( indirek hiperbilirübinemi) ,
    • Yapım artışı,
    • Uptake azalması,
    • Bozuk konjugasyon,
  • Konjuge hiperbilirübinemi ( direk hiperbilirübinemi),
    • Genetik atılım bozukluğu,
    • Hepatobilier bozukluklar
      • İntrahepatik kolestaz,
      • Hepatosellüler
      • Ekstrahepatik

Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) :

Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak artar.

Albümin:

Artmış albümin dehidratasyon da, azalmış albümin ise karaciğer hastalıklarında, nefrotik sendromda, kalp yetmezliğinde, açlık ve yetersiz beslenmede, barsak emilim bozukluklarında, lösemide olur.

Alkali Fosfataz (ALP):

Yüksek alkali fosfataz ergenlikte hızlı kemik gelişimi dönemlerinde, kemik hastalıklarında, kırıklarda, karaciğer ve kemik tümörlerinde, lösemide görülür.

Aspartat Transaminaz ( AST=SGOT):

Yüksekliği alkolizm, siroz, hepatit, ilaca bağlı, safra yolu hastalıklarında görülür. Azalmış AST üremide, B6 eksikliğinde ve ilaca bağlı olarak görülür.

Direk Bilirübin:

Artmış direk bilirübin hepatit, siroz, neoplazm, safra yolu hastalıkları ve yeni doğan sarılığında görülür.

Total Bilirübin:

Karaciğer hastalıkları (hepatit, siroz, neoplazm), alkolizm, hemolitik hastalıklar, safra yolu hastalıkları ( taş, tıkanma, tümör) yeni doğan sarılığı ve anoreksi de görülür.

Kalsiyum:

Artmış kalsiyum hiperparatiroidizm de, akciğer ve meme kanserinde, kemik resorbsiyonu nun arttığı durumlarda görülür. Azalmış kalsiyum beslenme bozukluklarında, barsak emilim bozukluklarında, Vit D eksikliğinde görülür.

Karbon Dioksit:

Artmış karbon dioksit Respiratuvar asidoz ve/ veya metabolik alkalozda, azalmış karbon dioksit respiratuvar alkaloz ve / veya metabolik asidoz da görülür.

Klor ( Cl):

Artmış klor miktarı dehidratasyonda, metabolik asidozda, azalmış klor miktarı ise aşırı hidrasyonda respiratuvar asidoz ve metabolik alkaloz da görülür.

Total kolesterol:

Artmış total kolesterol, beslenme bozukluğu, hipotiroidizm de görülür. Azalmış total kolesterol beslenme bozukluğu, emilim bozukluğu ve hematolojik hastalıklarda görülür.

Kreatinin:

Artmış kreatinin renal hastalıklarda, böbrek yetmezliğinde, Glomerüler filtrasyonun düştüğü durumlarda artar, düşük kreatinin ise kas kitlesinin azaldığı durumlarda, karaciğer hastalıklarının ileri dönemlerinde görülür.

Ferritin:

Artmış ferritin hemokromatoz, hematolojik hastalıklar, akut karaciğer hastalıkları, lenfoma ve hepatosellüler karsinomada görülür. Düşük ferritin ise demir eksikliğinde görülür.

Gama Glutamik transferaz ( GGT):

GGT safra yolu tıkanmalarında, siroz da, hepatitlerde, karaciğer ve pankreas kanserlerinde ve alkolizm de artar.

Glikoz:

Kan şekeri diyabet de yüksek, insülinoma da düşük seyreder.

High Density Lipoprotein ( HDL):

Artmış HDL östrojen yüksekliğinde, Doğum kontrol hapları kullanımı sırasıdna, ilaçlara bağlı olarak yüksek seyreder,  obezite de, diyabette ve üremi de düşük seyreder.

Demir ( Fe):

Yüksek demir hemakromatoz da, hemolitik anemide, akut karaciğer hastalıklarında yüksek görülür. Düşük demir ise demir eksikliği anemisinde görülür.

Laktat Dehidrojenaz (LDH):

Neoplazm larda, hematolojik hastalıklarda, miyokard, pulmoner ve renal infarktüslerde, infeksiyöz mononükleozisde LDH yükselir.

Low Density Lipoprotein (LDL):

Yüksek LDL ateroskleroz ve koroner kalp hastalıklarında yüksek bulunur.

Magnezyum (Mg):

Yüksek Mg böbrek yetmezliği ve solunum yetmezliğinde, düşük Mg epilepsi ataklarında, tetani de, kardiak aritmilerde, Ca ve K düşüklüğünde görülür.

Fosfor ( fosfat) :

Böbrek taşlarına, böbrek yetmezliğinde, akromegalide, hipoparatiroidizm de, kemik metastazlarında yüksek görülür. Osteomalazi de, hiperparatiroidide düşük bulunur.

Potasyum (K):

Yüksek potasyum travma ve ezilmelerde, Addison hastalığında, asidoz da, böbrek hastalıklarında yüksek bulunur. Primer aldosteronizm de metabolik alkaloz da, Cushing sendromunda, renal tübüler hastalıklarda ise düşer.

Total Protein:

Dehidratasyonda total protein yüksek bulunur, beslenme bozukluğu, emilim bozuklukları ve ödem de düşük bulunur.

Sodyum (Na):

Yüksek Na dehidratasyonda, Cushing sendromunda, aldosteronizm de görülür. Düşük Na ise addison hastalığı, over hidrasyon, hipopituitarizm ve karaciğer hastalıklarında görülür.

Total Demir Bağlama Kapasitesi (TDBK):

Artmış TDBK demir eksikliğinde. Azalmış TDBK hemokromatoz da görülür.

Trigliserid:

Artmış trigliserid aterosklerotik hastalıklarda, koroner arter hastalıklarında, aşırı karbonhidrat alımında, obezite ve pankreatitte görülür.

Üre:

Artmış üre kronik böbrek hastalıklarında, akut böbrek yetmezliğinde, ketoasidoz da, dehidratasyonda ve GİS kanamalarda görülür. Düşük üre ise gebeliğin son dönemlerinde, protein alımının azaldığı durumlarda, aşırı hidrasyonda, SIADH ve karaciğer yetmezliğinde görülür.

Ürik Asit:

GUT hastalığında, böbrek taşında, metabolik hastalıklarda, diüretik kullanımında, dissemine neoplazm larda, alkol alımında, böbrek yetmezliğinde hipertansiyonda artar.

SPOR CHECK-UP özellikle aşağıda sayılan risk faktörlerinin bir veya birkaçını taşıyan kişilerin spor veya bir egzersiz programına başlamadan önce metabolik, kardiak durumlarının tespitini, sarılık testlerini, kan sayımını, tiroid, böbrek ve karaciğer fonksiyon testlerini içerir.

Spor için risk faktörleri nelerdir ?

•  Kalp krizi geçirmiş kişiler,
•  Kilolu kişiler,
•  Sigara içenler,
•  Ailede kalp hastalığı olan kişiler,
•  Ailede CVA hastalığı olan ( felç, geçici felç ) kişiler,
•  Kolesterol düzeyi yüksek erkekler,
•  40 yaşın üstü ve hiç spor yapmamış kişiler,
•  Perimenapoz ve menapozda olan kadınlar ,
•  Kardiak ritm bozuklukları olanlar ,
•  Tiroid hastalığı olanlar,
•  Diyabetik ler,
•  Akciğer hastalığı olanlar,
•  Hipertansif kişiler,
•  Böbrek ve karaciğer fonksiyon bozukluğu olanlar,
•  Kronik iltihabi hastalığı olanlar,
•  Kanama ve pıhtılaşma bozukluğu olanlar,
•  Kronik anemisi olan kişiler için spor öncesi yapılması önerilen chec up programıdır.

Testler:

• AÇLIK KAN ŞEKERİ
• HEMOGRAM ( TAM KAN SAYIMI )
• WBC
• RBC
• PLT
• HB
• HTC
• MCV
• MCH
• MCHC
• RDW
• TAM İDRAR TAHLİLİ
• ÜRE
• KREATİNİN
• SGOT
• SGPT
• SEDİMENTASYON
• TOTAL KOLESTEROL
• HDL KOLESTEROL
• LDL KOLESTEROL
• VLDL KOLESTEROL
• TRİGLİSERİD
• TSH
• ANTİ HAV IgM
• HBs AG
• ANTİ HCV
• EKG

Detaylı kadın check-up programında : tam kan sayımı anemi ( kansızlık ), enfeksiyon hastalıklarının taraması, tam idrar tahlili, açlık kan şekeri, 3 aylık kan şekeri bilançosu, vücut insülin direnci, kan insülin seviyesi, böbrek fonksiyonları, karaciğer fonksiyonları, kan yağları ve kolesteroller in analizi, kalp fonksiyonları ve EKG, bağırsak gizli kanama taraması, dışkı mikroskobisi ve parazit taraması, kalsiyum miktarı, over ve meme kanseri ön taraması, hepatit B virüs taşıyıcılık ve aşı taraması, hepatit A taraması, tiroit fonksiyonları taramaları yapılmaktadır.

Detaylı kadın Check Up programı aşağıdaki laboratuvar testlerini kapsar.

Testler :

• TAM KAN SAYIMI ( HEMOGRAM ),
• SEDİMENTASYON,
• TAM İDRAR ANALİZİ,
• DIŞKIDA GİZLİ KAN,
• DIŞKI MİKROSKOPİSİ VE PARAZİT ARAŞTIRMASI,
• AÇLIK KAN ŞEKERİ,
• HBA1C ( 3 AYLIK KAN ŞEKERİ BİLANÇOSU ),
• HOMA – IR ( İNSULİN DİRENCİ ),
• İNSULİN,
• ÜRE,
• KREATİNİN,
• ÜRİK ASİT,
• Na, K, Cl ( ELEKTROLİTLER ),
• TOTAL KALSİYUM,
• SGOT ( AST ),
• SGPT ( ALT ),
• GGT ( GAMMA GLUTAMİL TRANSFERAZ ),
• LDH ( LAKTAT DEHİDROGENAZ ),
• ALP ( ALKALEN FOSFATAZ ),
• TOTAL KOLESTEROL,
• HDL KOLESTEROL,
• LDL KOLESTEROL,
• VLDL KOLESTEROL,
• TRİGLİSERİD,
• Ca 125 ( OVER KANSER TARAMASI ),
• Ca 15-3 ( MEME KANSER TARAMASI ),
• CRP,
• ROMATOİD FAKTÖR,
• HBs Ag ( HEPATİT B ANTİJENİ ),
• ANTİ HBs ( HEPATİT B ANTİKORU ),
• ANTİ HAV TOTAL ( HEPATİT A ANTİKORU ),
• TSH ( TROİD STİMULAN HORMON ),
• T3 (TRİİODOTRİONİN ),
• T4 ( TETRAİODO TRİONİN ),
• EKG ( ELEKTROKARDİOGRAFİ ).

Yeni genel check up programında : anemi ( kansızlık ), enfeksiyon hastalıklarının taraması, idrar tahlili ve açlık kan şekeri taraması, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarının taraması, kan yağları ve kolesterol analizi, tiroid fonksiyonları taraması, kalp fonksiyonları, akciğer fonksiyonları ile hepatit A ve hepatit B taramaları yapılmaktadır.

Testler:

• TAM KAN SAYIMI ( hemogram )
• SEDİMENTASYON
• TAM İDRAR ANALİZİ
• AÇLIK KAN ŞEKERİ
• ÜRE
• KREATİNİN
• ÜRİK ASİT
• SGOT ( AST )
• SGPT ( ALT )
• TOTAL KOLESTEROL
• HDL KOLESTEROL
• LDL KOLESTEROL
• TRİGLİSERİD
• TSH ( TİROİD STİMULAN HORMON )
• T3 ( TRİİODO TRİONİN – TİROİD HORMONU )
• T4 ( TETRAİODO TRİONİN – TİROİD HORMONU )
• HBs Ag ( HEPATİT B ANTİJENİ )
• ANTİ HB s ( HEPATİT B ANTİKORU )
• ANTİ HAV ( HEPATİT A ANTİKORU )
• EKG ( ELEKTROKARDİOGRAM )

Non A Non B Hepatit;

Hepatit C viral bulaşıcı karaciğer iltihabıdır. Hepatit C virüsü ile meydana gelir, aşısı yoktur. Hepatit C virüsü bulaşırsa büyük oranda kronikleşir. Kronik Hepatit C karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine yol açabilir. Kronik hepatit C hastalığının ilaçla tedavisi bazen başarılı olabilmektedir. Son dönem kronik hepatit C hastalığında karaciğer nakli de düşünülmelidir.

Hepatit C virüsü nasıl bulaşır?

Hastalık Hepatit C virüsü taşıyan kişilerden temas yoluyla bulaşır. En çok bulaşma yolu:

•  Cinsel temas,
•  Kirli aletler ile yapılan manikür, pedikür, dövme, akupunktur, piercing ve vücut deldirme gibi girişimler,
•  Kirli aletler ile yapılan diş müdahalesi, cerrahi girişim, endoskopi,
•  Diş fırçası, tırnak makası, tıraş bıçağı gibi aletlerin paylaşılması,
•  Uzun süre diyaliz aletine bağlanmak,
•  Hepatit C hastası ile uzun süre temas halinde olmak, aynı evi paylaşmak,
•  1992 yılından önce kan transfüzyonu yapılmış olması

En sık görülen Hepatit C bulaşma yollarıdır.
Hepatit C doğum sırasında hasta anneden bebeğine bulaşabilir. Hepatit C virüsü havadan solunum yoluyla, öpüşmeyle ve anne sütünden bulaşmaz.

Kimler Hepatit C hastalığı için risk altındadır?

•  Özellikle 1992 yılından önce kan transfüzyonu ve kan ürünü almış olan kişiler,
•  Uzun süre diyaliz makinesine bağlı olan kişiler,
•  Dövme, vücut deldirme, body piercing yaptıran kişiler,
•  Şüpheli cinsel temasta bulunan kişiler Hepatit C hastalığı için risk altındadır.

Hepatit C hastalığı ne şikayetlere yol açar?

Hepatit C virüsü karaciğerde yerleşir ve karaciğerde iltihap yapar. Hastaların büyük çoğunluğunda hiçbir şikayet olmaz ancak % 20 hastada şikayetler ortaya çıkar. Hepatit C hastalığı büyük oranda kronikleşir ve karaciğere tamamen yerleşir. İleride karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserine yol açar.
Hastalarda en sık görülen şikayetler şunlardır:

•  Halsizlik, yorgunluk,
•  Çabuk yorulma,
•  Sarılık, ciltte ve göz aklarında sararma,
•  İştah kaybı,
•  İdrarda koyulaşma,
•  Dışkı renginde açılma,
•  Karın ağrısı,
•  Kas eklem ağrıları,
•  Kaşıntı,
•  Ürtiker şeklinde döküntü,
•  Sigaradan tiksinti,
•  Bulantı, kusma,

En sık görülen şikayetlerdir. Hastalık kronikleşirse ilave olarak güçsüzlük, kas gücünde düşme, aşırı yorgunluk, iştahsızlık görülür. Kronikleşir ise ilk önce karaciğer yetmezliği ortaya çıkar, hastalık siroz ve karaciğer kanseri ile sonuçlanabilir.

Hepatit C teşhisi nasıl konur?

Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur, kesin teşhis laboratuar incelemeleri ile konur. Hepatit C şüphesinde aşağıdaki testlerin yapılması gerekir:

•  Anti HCV,
•  Karaciğer fonksiyon testleri.
  •  SGOT (ALT),
  •  SGPT (AST),
  •  GGT (Gama Glutamil Transferaz ),
  •  ALP (Alkali Fosfataz),
  •  LDH (Laktat Dehidrogenaz ),
•  Total bilirübin,
•  Direk bilürübin,
•  Total protein,
•  Albümin,
•  Koagülasyon testleri istenir,
•  Karaciğer ultrasonografisi yapılır.

Eğer Anti HCV pozitif bulunursa:

•  Hepatit C virüs PNA PCR istenir PCR yüksek bulunur ise
•  HCV tip tayini ve
•  Karaciğer biyopsisi yapılır.

Kronik hepait C hastalarına tedavi programlaması için karaciğer biyopsisi yapılmalıdır. Karaciğer biyopsisi ince bir iğne ile yapılır.

Hepatit C tedavisi:

Akut Hepatit C tedavi edilirse kronikleşme şansı çok azalır. Ancak akut Hepatit C hastalarının ancak % 20 sinde şikayet olduğundan ve büyük kısmında hiçbir şikayet olmadığından yakalanmaları zordur. Kronik Hepatit C hastalığı ataklar halinde seyreder. Hastalık zaman zaman alevlenir. Kronik Hepatit C hastaları alevlenmeler döneminde tedavi edilirler ise karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanseri gelişimi durdurulabilir. Hepatit C tedavisinde interferon ve ribavirin kullanılır. Tedavi başarısız olur ise karaciğer nakli düşünülmelidir.

Hepatit C den nasıl korunurum?

Hepatit C den korunmak için Hepatit C virüsünün nasıl bulaştığı bilinmelidir.

•  Enjektör, tıraş bıçağı, iğneli küpe, diş fırçası, tırnak makası gibi kişisel hijyenik eşyalar paylaşılmamalıdır.
•  Şüpheli cinsel temastan kaçınılmalı, prezervatif kullanılmalıdır,
•  Kirli ve temizliği şüpheli yerlerde cerrahi girişim, endoskopi, diş müdahalesi yapılmamalı,
•  Kirli ve temizliği şüpheli yerlerde dövme, vücut deldirme, body piercing, kulak deldirme yaptırılmamalıdır,
•  Hepatit C li hastaların çıkartıları ile temas edilmemelidir.

Hepatit C hastalarının dikkat etmesi gereken kurallar nelerdir?

•  Hepatit C hastası iseniz hastalık bulaştırmamak için herhangi bir girişim öncesi doktorunuzu, diş hekiminizi ve hemşirenizi uyarınız,
•  Karaciğere dokunacak ilaçlardan, bilmediğiniz ilaçlardan uzak durunuz,
•  Alkol ve sigara içmeyiniz,
•  Hepatit A ve hepatit B aşınızı olunuz,
•  Doku, organ ve kan bağışında bulunmayınız,
•  İyi geleceği söylenen yapma ilaçlar, bitki ilaçları vb. kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız,

Hepatit C nin aşısı yoktur. Hepatit C den korunmanın en etkili yolu bilgi sahibi olmaktır.

Referanslar:
1. American Liver Foundation
http://www.liverfoundation.org/
2. Hepatitis Foundation International
http://www.hepfi.org/
3. Canadian Institute for Health Information
http://www.cihi.ca/cihiweb
4. Canadian Liver Foundation
http://www.liver.ca/
5. Berkow R. The Merck Manual of Medical Information . New York, NY: Pocket; 2000.
6. Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, 2010. MMWR 2010;59(No. RR-12):1-110.
7. Hepatitis C. Centers for Disease Control and Prevention website. Available at: http://www.cdc.gov/hepatitis/HCV.htm . Updated March 2009. Accessed July 1, 2009.
8. Hepatitis C. EBSCO DynaMed website. Available at: http://www.ebscohost.com/dynamed/. September 29, 2011. Accessed October 20, 2011.
9. What are the risks of a blood transfusion. National Heart Lung and Blood Institute website. Available at: http://www.nhlbi.nih.gov/health/dci/Diseases/bt/bt_risk.html . Accessed August 24, 2011.
10. Sexual transmission of hepatitis C virus among HIV-infected men who ahve sex with men—New York City, 2005-2010. MMWR Morb Mortal Wkly Rep . 2011 Jul 22;60:945-50.
11. What I need to know about hepatitis C. National Digestive Diseases Information Clearinghouse website. Available at: http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/hepc_ez/ . Published April 2009. Accessed July 1, 2009

SGPT; Serum Glutamil Piruvat Transaminaz; Alanin Transaminaz; Alanin Aminotransferaz;

Karaciğerde bulunan bir enzimdir. Karaciğer hücrelerinin harabiyetinde çok artar. Kan testidir. Karaciğer hasarının tespitinde kullanılır. Yükselmesi karaciğer hastalıklarını gösterir.

ALT için normal değerler:

Erişkin: 9-40 U/L

ALT seviyesini arttırana sebepler:

• Hepatitler,
• Karaciğere zarar veren ilaçlar,
• Siroz,
• Karaciğer nekrozu,
• Hemokromatoz,
• Karaciğer iskemisi,
• Karaciğer kanseri ve metastazları,
• İnfeksiyöz Mononükleoz,
• Pankreatit ( pankreas iltihapları).

Referanslar:
1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap 150.
2. Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73.

(Malignant Hepatoma; Hepatocellular Carcinoma; Primary Liver Cancer)

Karaciğer kanserlerinin en büyük sebeplerinden birisi kronik hepatitlerdir. Tedavi edilmeyen Kronik Hepatit B ve Kronik Hepatit C siroza ve karaciğer kanserine yol açabilir.

Karaciğer

Karaciğer sağ kaburga altında yer alan vücudumuzun en büyük organıdır. Bağırsaklardan emilen tüm besinler karaciğerde işlenerek kullanılırlar. Karaciğer bir filtre gibi kandaki tüm zararlı maddeleri süzer ve atar. Karaciğer kanseri karaciğer hücrelerinin kontrol dışı çoğalmalarıdır.

Kanser hücrelerin kontrol dışı çoğalmaları demektir. Kontrol dışı çoğalan hücrelerin oluşturduğu kitleye tümör denir. Kanserler kötü huylu tümörlerdir ve vücuda hızla yayılarak diğer hücrelerinde çalışmasını bozarlar. 

Karaciğer kanseri neden olur:

Karaciğer kanserleri birçok sebebe bağlı olabilir en sık görülen sebeplerin başında kronik hepatitler yani kronik hepatit B ve kronik hepatit C gelmektedir.

Karaciğer kanseri risk faktörleri şunlardır:

• Erkek  cins,
• 40 yaş üstü,
• Kronik Hepatit B veya Kronik Hepatit C,
• Siroz,
• Aşırı alkol tüketimi,
• Kötü beslenme,
• Obezite,
• Karaciğer Paraziter hastalıkları,
• Hemakromatoz ( karaciğerde demir birikimi),
• Metabolik hastalıklar ( Alfa 1 anti tripsin eksikliği ve Tirozinemi ),
• Bazı ilaç ve kimyasal maddeler
  • Aflatoksin: bakliyat ve baharatlarda üreyen bir küf zehiridir,
  • Arsenik, Vinil klörür, Thoryum Klorür, Karbon tetraklörür: Sanayi kimyasalları,
  • Hormonlar: Vücut geliştirme, Spor, Doping amacıyla kullanılan anabolik steroid ve testosteron türevleri

Kullanmak karaciğer kanser riskini arttıran önemli faktörlerdir.

Karaciğer kanseri belirtileri

Karaciğer kanserinin erken dönemlerinde pek şikayet olmaz, ileri dönemlerde şikayetler ortaya çıkmaya başlar. En sık görülen şikayetler:

• İştah kaybı,
• Kilo kaybı,
• Ateş,
• Halsizlik,
• Çabuk yorulma,
• Karın ağrısı,
• Karında şişme,
• Bulantı,
• İdrarda koyulaşma,
• Ciltte ve gözlerde sarılık,
• Ciltte kaşıntı,
• Sersemlik hali,
• Uykuya meyil,

Bu şikayetler karaciğer kanseri dışında birçok sebebe de bağlı olarak oluşabilir. Karaciğer kanserine özgü şikayetler değildir.

Karaciğer kanseri teşhisi nasıl konur

Yukarıda yer alan şikayetler karaciğer kanseri araştırmasını gerektirir. Laboratuar testleri teşhise yardımcı olur:

Kan testleri: Karaciğer fonksiyonlarını değerlendirmeye yarayan testlerdir.

• SGOT, AST
• SGPT , ALT
• GGT,
• LDH,
• ALP,
•  Bilirubin,
• Albümin,
• Total Protein,
• PT,
•  Hepatit A, Hepatit B, Hepatit C testleri,
• Tümör markerları,
• ANA, ASMA,
• Bakır, serüloplazmin

Karaciğer ultrasonu, Bilgisayarlı Tomografi, Manyetik Rezonans görüntüleme, gerekirse anjiografi yapılarak karaciğer kanseri teşhisi doğrulanmaya çalışılır. Kesin teşhis biyopsi ile konulur. Karaciğerde görülen bir lezyon var ise iğne biyopsisi ile alınan parçanın incelemesi kesin teşhis koydurur.

Karaciğer kanseri tedavisi

Karaciğer kanser teşhisi konduktan sonra evrelemesi yapılmalıdır. Evreleme karaciğer kanserinin ne derece yayıldığını gösterir. Karaciğer kanserinde kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi tedavi yöntemleri denenir.

• Cerrahi: tümöral bölgenin etraf doku ile birlikte çıkarılmasıdır. Çok nadir durumlarda böyle bir imkan ortaya çıkar. Karaciğer kanserleri genellikle teşhis edildikleri dönemde yaygın olurlar.
• Kriyosurgery (kriyocerrahi): bir metal uç ile kanser dokusunun olduğu bölgenin dondurularak tedavisidir.
• Etanol ablasyon (alkol ablasyon ): kanser dokusunun içine alkol enjekte ederek tümör hücrelerinin öldürülmesidir,
• Radyoterapi: radyasyon ile kanser hücrelerinin öldürülmesidir. Dışarıdan yada radyoaktif maddelerin yerleştirilmesi ile içeriden yapılabilir,
• Radyofrekans ablasyon: bir metal uç ile tümör hücrelerinin yakılmasıdır,
• Kemoterapi: ilaçlar ile tümör hücrelerinin öldürülmeye çalışılmasıdır. İlaçlar hap, iğne yada o bölgeye yerleştirilen bir kateterden verilebilir.
• Biyolojik tedavi: vücut hücreleri tarafından yapılan ve kansere karşı mücadeleyi arttıran maddelerdir. Biyolojik cevap arttırıcılar (biological response modifier (BRM)) de denir.

 Karaciğer kanserinden korunma

Karaciğer kanserinden korunmak için hepatit aşılarınızı olun, hepatitten korunun, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunun, prezervatif kullanın, aşırı alkol kullanmayın, kimyasal maddeler ile çalışırken gerekli önlemi alın. Çocuklarınızı hepatite karşı aşılatın.

Referanslar:

1. American Cancer Society http://www.cancer.org/
2. American Liver Foundation http://www.liverfoundation.org/
3. BC Cancer Agency http://www.bccancer.bc.ca/
4. Canadian Cancer Society http://www.cancer.ca/
5. All about liver cancer. American Cancer Society website. Available at:  http://www.cancer.org/ . Accessed July 1, 2009.
6. Liver cancer. National Cancer Institute. National Institutes of Health (NIH) website. Available at:   http://www.cancer.gov/ . Accessed July 1, 2009.
7. Salem, R, Lewandowski, RJ, Mulcahy, MF, et al. Radioembolization for hepatocellular carcinoma using Yttrium-90 microspheres: a comprehensive report of long-term outcomes. Gastroenterology. 2010;138:52.
8. SHARP: study of heart and renal protection. Clinical Trials.gove website. Available at:   http://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00125593 . Updated 2006. Accessed July 1, 2009.
9. 3/19/2010 DynaMed Systematic Literature Surveillance DynaMed’s Systematic Literature Surveillance : Saunders D, Seidel D, Allison M, Lyratzopoulos G. Systematic review: the association between obesity and hepatocellular carcinoma—epidemiologic evidence. Aliment Pharmacol Ther. 2010 Feb 18.

Akut hepatit C teşhisi koymak nHastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur, kesin teşhis laboratuar incelemeleri ile konur. Hepatit C şüphesinde aşağıdaki testlerin yapılması gerekir:

1. Anti HCV,

2. Karaciğer fonksiyon testleri,

   • SGOT (ALT),
   • SGPT (AST),
   • GGT (Gama Glutamil Transferaz ),
   • ALP (Alkali Fosfataz),
   • LDH (Laktat Dehidrogenaz ),
   • Total bilirübin,
   • Direk bilürübin,
   • Total protein,
   • Albümin,
   • Koagülasyon testleri istenir,
   • Karaciğer ultrasonografisi yapılır.

3. Eğer Anti HCV pozitif bulunursa:

• Hepatit C virüs PNA PCR istenir PCR yüksek bulunur ise,
• HCV genotip tayini ve
• Karaciğer biyopsisi yapılır.

Kronik hepait C hastalarına tedavi programlaması için karaciğer biyopsisi yapılmalıdır. Karaciğer biyopsisi ince bir iğne ile yapılır.

Hepatit B nasıl teşhis edilir?

Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur. Birçok hastada sarılık görülmediği sadece halsizlik ve eklem ağrıları görüldüğü unutulmamalıdır. Hepatit B kesin teşhisi laboratuvar incelemeleri ile konulur. Hepatit B düşünülen her hastadan aşağıdaki laboratuvar testleri istenmelidir.

Hepatit B laboratuvar testleri nelerdir?

• HBs Ag,
• Anti HBs IgG,
• Anti HBs IgM,
• Anti HBc IgM,
• SGOT,
• SGPT,
• Gama Glutamil Transferaz,
• Laktat Dehidrogenaz,
• Hemogram,
• Protrombin zamanı,
• CRP,
• Sedimantasyon,

Hepatit B takibi ve karaciğerdeki harabiyetin düzeyi laboratuar testleri ile takip edilmelidir. Altı aydan uzun süren Hepatit B vakaları kronikleşmiş kabul edilir. Bu durumda tedavi planlaması amacıyla aşağıdaki testler istenir:

• Hepatit B tip tayini,
• HBV DNA PCR testleri istenir,

Karaciğer biyopsisi: Kronik hepatit B hastalığında karaciğerdeki hasar karaciğer biyopsisi ile tespit edilir.