Reflü özefajit;

Reflü mideden yemek borusuna asit kaçması sonucu göğüste yanma ve ağrı hissi.

Reflü neden olur?

Yenilen gıdalar yemek borusu ile mideye gider. Yemek borusu ile mide arasında bir kapak bulunur. Bu kapağın zayıfladığı durumlarda midenin asitli içeriği yemek borusuna geri kaçar ve yemek borusunu yakarak şikayetlere neden olur.

Reflü kimlerde görülür?

Reflü herkes de her yaşta olabilir bebekler, çocuklar dahil her yaşta görülebilir, aşağıdaki durumlar reflü görülme şansını arttırır:

•  Genetik yatkınlık; Ailede olması görülme şansını arttırır,
•  Aşırı mide asidi varsa,
•  Helicobacter pylori varlığı,
•  Bazı ilaçlar,
  •  Antikolinerjik ilaçlar,
  •  Kalsiyum blokeri antihipertansifler,
  •  Teofilin,
  •  Ağrı kesici ilaçlar,
  •  Kinidin,
  •  Tetrasiklin antibiyotik,
  •  Demir içeren ilaçlar,
  •  Osteoporoz ilaçları,
  •  Hormon ilaçları,
•  Yeme alışkanlığı,
•  Obezite,
•  Gebelik,
•  Mide fıtığı ( Hiatus hernisi ),
•  Yemekten kısa süre sonra egzersiz yapmak,
•  Sigara,
•  Alkol,
•  Çikolata,
•  Kahve ve kafeinli içecekler,
•  Gazlı içecekler,
•  Aşırı yağlı gıdalar,
•  Refü için önceden yapılmış cerrahi girişimler;
  •  Gastrik reflü cerrahisi,
  •  Vagotomi
•  Astım ve astım ilaçları kullanmak,
•  Peptik ülser,
•  Bazı Hastalıklar;
  •  Diyabet,
  •  Kanser,
  •  Silikozis,
  •  Kistik fibrozis,
  •  Nörolojik hastalıklar,
  •  Solunum sistemi rahatsızlıkları,
  •  KOAH,
  •  Kronik bronşit,
  •  Astım,
  •  Amfizem,
•  Sindirim sitemi hastalıkları;
  •  Gastrit
  •  Peptik ülser,
  •  Duodenal ülser,
•  Gıda alerjilerinin varlığı reflü gelişme şansını arttırır.

Reflü belirtileri nelerdir?

Reflü şikayetleri özellikler aşırı yemek, yağlı yemek, yemekten sonra egzersiz yapmak yada yatmak sonucu ortaya çıkar.

• Küçük çocuklarda uykudan öksürükle kalkma, öğürme, kusma şikayetleri olabilir.
• Şikayetler birkaç dakika yada saat sürebilir.
• Şikayetlerin şiddeti ve süresi yutak borusundaki asit yanığının boyuna ve derinliğine bağlıdır.
  •  Mide ile yutak borusu arasındaki kas gevşekliğinin derecesi,
  •  Mideden yemek borusuna kaçan asit miktarı,
  •  Ağızdan mideye akan ve asidi nötralize eden tükürüğün miktarı yanığın boyunu ve derinliğini belirler.

Reflüde en sık görülen şikayetler:

•  Göğüsten başlayıp boğaza doğru yayılan yanma tarzında ağrı ( kalp ağrıları ile çok karışır),
  •  Ağrı öne eğilmekle,
  •  Yatmakla,
  •  Egzersizle,
  •  Ağır kaldırmakla artar,
•  Yemeklerin ağza gelmesi,
•  Ağızda, boğazda acı, ekşi tat olmasıdır.

Ayrıca bu ana şikayetlere ek olarak bazı hastalarda:

•  Boğaz ağrısı,
•  Boğukluk, seste kabalaşma,
•  Kronik öksürük,
•  Boğazda düğümlenme hissi,
•  Astım,
•  Boğulma hissi ile uyanma şikayetleri görülür.

Reflü kronik şekilde devam ederse yutak borusunda ülserler oluşur ( özefagus ülserleri ). Özofagus ülserleri var ise

•  Özefagus kanamaları,
•  Yutma güçlüğü,
•  Kanlı kusma,
•  Dışkıda siyahlaşma,
•  Yemek borusunda yanık izleri ve Baret Özefagus denilen kanser başlangıcı,
•  Dişlerde asit yanıkları görülür.

Reflü teşhisi nasıl konur?

Reflü şikayetleri kalp ağrıları ile karışır. Her atakta bu iki ağrıyı birbirinden ayırmak gerekir. Reflü teşhisinde:

•  Baryumlu mide filmi,
•  24 saatlik yemek borusu asit takibi,
•  Mide yemek borusu kapak basınç testi,
•  Endoskopi,
•  Biyopsi gerekebilir.

Reflü tedavisi :

Tedavinin amacı reflüye bağlı ağrı ataklarını ve komplikasyonları önlemektir. Bu nedenle;

•  Mide asidinin yemek borusuna kaçmasını azaltmak,
•  Mide asit salgısını azaltmak için tedavi planlanır.

• 1- Hayat tarzı değişiklikleri:
  • a. Yemek listesi tutmak
    • i. Hangi yemeklerin ve gıdaların sizde şikayete neden olduğunu yazmanız tedaviyi çok kolaylaştırır.
  • b. En sık reflü sebebi gıdalardan uzak durmak
    • i. Aşırı yağlı gıdalar,
    • ii. Kızartmalar,
    • iii. Baharatlı gıdalar,
    • iv. Soğan ve sarımsak,
    • v. Çikolata,
    • vi. Mentol,
    • vii. Turunçgiller,
    • viii. Domates,
    • ix. Biberler ( acı ve tatlı tüm biberler reflu şikayetini arttırırlar),
    • x. Alkol,
    • xi. Kahve ve kafeinli içecekler,
    • xii. Karbonatlı, gazlı içecekler,
  • c. Küçük porsiyonlarda yemek,
  • d. Yemek ile yatmak arasında en az 2- 3 saat olmalıdır,
  • e. Kilo vermek,
  • f. Sigarayı bırakmak,
  • g. Aşırı sıkı giysiler kullanmamak,
  • h. 2 yastıkta yatmak

Reflü şikayetlerini kontrol altına almak için yapılabilecek hayat tarzı değişiklikleridir.

• 2- İlaçlar
  • a. Asit salgısını azaltan ilaçlar,
  • b. Fazla asidi nötralize eden ilaçlar,
  • c. Mide ve yemek borusunu koruyan ilaçlar,
  • d. Mide yemek borusu arsındaki kas sıkılığını arttıran ilaçlar, reflü tedavisinde kullanılır.
• 3- Cerrahi Prosedürler: hayat tarzı değişiklikleri ve ilaçların yetersiz kaldığı durumlarda cerrahi prosedürlere baş vurulabilir.
  • a. Var ise mide fıtığının düzeltilmesi,
  • b. Funduplikasyon ile midede kapak yapılması cerrahi olarak başvurulabilecek tedavi yöntemleridir.

Reflüden korunmak için neler yapmalı?

Basit hayat tarzı değişiklikleri ile reflü nün ortaya çıkışını durdurmak ve korunmak mümkündür.

•  Aşırır yemekten kaçınmak,
•  Yemekten sonra 2- 3 saat oturur pozisyonda kalmak,
•  Sıkı giysiler kullanmamak,
•  2 yastıkta yatmak,
•  Sigara içmemek,
•  Alkol, kafein ve gazlı içecekler içmemek,
•  Sizde şikayet yapan gıdalardan uzak durmak,
•  Yemekten sonra 20 – 30 dakika şekersiz çiklet çiğnemek,
•  Kilo almamak,
•  Stresinizi azaltmak reflü gelişimini engeller.

Referanslar:

1- Alan R. Causes of gastroesophageal reflux disease (GERD)/heartburn. EBSCO Health Library website. Available at: http://www.ebscohost.com/thisTopic.php?marketID=15topicID=81. Updated February 2007. July 1, 2008.
2- Alan R. Gastroesophageal reflux disease (GERD)/heartburn. EBSCO Health Library website. Available at: http://www.ebscohost.com/thisTopic.php?marketID=15topicID=81. Updated February 2007. July 1, 2008.
3- American Gastroenterological Association website. Available at: http://www.gastro.org.
4- Conn HF, Rakel RE. Conns Current Therapy 2001 . 53rd ed. Philadelphia, PA: WB Saunders Company; 2001.
5- EsophyX receives FDA clearance for performing transoral incisionless fundoplication surgery. Medical News Today website. Available at: http://www.medicalnewstoday.com/articles/83410.php. Published September 24, 2007. August 19, 2009.
6- Gastroesophageal reflux disease (GERD). EBSCO DynaMed website. Available at: http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php . Updated March 04, 2011. March 10, 2011.
7- Heartburn: hints on dealing with the discomfort. American Academy of Family Physicians website. Available at: http://www.familydoctor.org . Updated April 2008. July 1, 2008.
8- Heartburn, gastroesophageal reflux (GER), and gastroesophageal reflux disease (GERD). National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases website. Available at: http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/gerd/ . Updated May 2007. July 1, 2008.
9- Transoral incisionless fundoplication with EsophyX. Endogastric Solutions website. Available at: http://www.endogastricsolutions.com/esophyx_for-pt.htm . August 19, 2009.
11- Understanding GERD. American College of Gastroenterology website. Available at: http://www.acg.gi.org/patients/gerd/word.asp . Published 2006. July 1, 2008.
12- 9/30/2008 DynaMeds Systematic Literature Surveillance http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php : Jacobson BC, Moy B, Colditz GA, Fuchs CS. Postmenopausal hormone use and symptoms of gastroesophageal reflux. Arch Intern Med. 2008;168:1798-1804.
13- 3/1/2010 DynaMeds Systematic Literature Surveillance DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Maalox Total Relief and Maalox liquid products: medication use errors. US Food and Drug Administration website. Available at: http://www.fda.gov/Safety/MedWatch/SafetyInformation/SafetyAlertsforHumanMedicalProducts/ucm200672.htm . Published February 17, 2010. March 2, 2010.

İnflamatuar barsak hastalıkları; İBH; Kron; Crohn’s; Ülseratif kolit

İltihabi bağırsak hastalıkları bağırsağın iltihaplanması ile seyreden bir gurup hastalıktır. Bu hastalıklarda bağırsak duvarı iltihaplanır, bağırsak fonksiyonu bozulur, gıda emilimi ve bağırsak alışkanlıkları bozulur. İltihabi bağırsak hastalıklarının iki çeşidi vardır:

1- Kron Hastalığı (Crohns Disease) ve
2- Ülseratif kolit .

Her ikisi de hayat boyu sürer ve kontrol altına alınmaz ise birçok komplikasyona neden olur.

İltihabi bağırsak hastalıklarının sebebi nedir?

İltihabi bağırsak hastalıklarının gerçek sebebi bilinmemektedir, ancak:
• Ailesel yatkınlık ( yakın aile bireylerinde olması),
• Bağırsaklara zarar veren viral yada bakteriyel bir hastalık geçirmiş olmak,
• İmmün sistemi bozan bir hastalık yada ilaç kullanmanın iltihabi barsak hastalıklarının başlamasını tetiklediği düşünülmektedir.
İltihabi bağırsak hastalıkları bulaşıcı değildir kişiden kişiye geçmez.

İltihabi bağırsak hastalıklarının belirtileri nelerdir?

İltihabi bağırsak hastalıkları birçok şikayete neden olur. Hastalığın şiddeti ve şikayetler hastadan hastaya çok değişir. İltihabi bağırsak hastalıkları ataklar halinde seyreder. Arada iyilik dönemleri görülür. Hastalığın yerine ve derinliğine göre şikayetler değişir en sık görülen şikayetler:

•  Kramp tarzında karın ağrıları,
•  İshal,
•  İştahsızlık ve kilo kaybı,
•  Barsak kanamaları,
•  Kanlı ishal,
•  Barsakta ülserler oluşması,
•  Makat ve etrafında iltihap ve akıntı,
•  Gaz, şişkinlik,
•  Çabuk doyma,
•  Bağırsak guruldaması,
•  Bulantı, kusma, hastalığa bağlı en sık görülen bağırsak şikâyetleridir.

Bağırsakta iltihaba bağlı olarak besin emilimi bozulur. Bu hastaların neredeyse tamamında demir eksikliğine bağlı kansızlık görülür. Çocuk yaşta ortaya çıkarsa büyüme ve gelişmeyi bozar. Ayrıca bu hastalıklar barsak dışı şikayetlere de sebep olur. En sık görülen bağırsak dışı şikayetler:

•  Ağızda aftlar,
•  Artrit ( kalça, diz, bilek eklemlerinde şişme ağrı ),
•  Osteoporoz,
•  Parmak çomaklaşması,
•  Cilt döküntüleri,
•  Cilt apseleri,
•  Göz iltihapları,
•  Karaciğer yağlanması,
•  Safra kesesi iltihabı dır.

İltihabi bağırsak hastalıkları nasıl teşhis edilir?

Hastanın şikayetleri ve muayenesi teşhiste ilk adımdır. Laboratuvar testleri tanıya yardımcıdır.

•  Kan sayımı,
•  CRP,
•  Sedimantasyon,
•  Dışkı mikroskopisi ve kültürü,
•  Dışkıda parazit aranması,
•  Clostridium difficile testleri,
•  Cheliak hastalığı testleri,
•  pANCA (Perinükleer antinötrofilik sitoplazmik antikor ): Ülseratif kolitli olanların yaklaşık yarısında, Kron hastalarının beşte birinde pozitif tir.
•  ASCA (Saccharomyces cerevisiae antikorları), IgG ve IgA: Crohn hastalarının yarısında pozitif bulunmaktadır.

Hastalığın kesin teşhisi kolonoskopi ile alınan parçanın patolojik incelemesi ile konur. Kan testleri teşhise yardımcıdır aynı zamanda hastalığın takibinde ve alevlenme dönemlerinin izlenmesinde kullanılır.

iltihabi barsak hastalıkları nasıl tedavi edilir?

İltihabi bağırsak hastalıkları ömür boyu süren hastalıklardır. Hastalık alevlenmeler ile seyreder. Stres in bu hastalıkları alevlendirdiği iyi bilinmektedir.

Yeme alışkanlığı iyilik dönemlerini uzatabilir;

•  Az yağlı,
•  Meyveden zengin,
•  Az lifli ve
•  Et ve süt ürünlerinden fakir beslenmek iltihabi barsak hastalıklarının alevlenme şansını azaltır.

İlaçlar:
Bağırsaktaki iltihabi alevlenmeyi azaltmak amacıyla birçok ilaç kullanılır.

•  Anti inflamatuar ilaçlar,
•  Kortizon,
•  İmmun supresan ilaçlar,
•  İshal kesiciler,
•  Laksatifler,
•  Ağrı kesiciler tedavide kullanılmaktadır.

Cerrahi tedavi:
Çok ciddi iltihabi bağırsak hastalıklarında bağırsağın iltihaplı kısmının çıkarılması gerekebilir.

Referanslar:
1- American Academy of Family Physicians http://www.aafp.org/
2- National Digestive Diseases Information Clearinghouse http://digestive.niddk.nih.gov/index.htm/
3- Canadian Family Physician http://www.cfpc.ca/cfp/
4- Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca/
5- American Academy of Family Physicians. Inflammatory bowel disease. American Academy of Family Physicians website. http://familydoctor.org/online/famdocen/home/common/digestive/disorders/252.html
6- American Gastroenterological Association website http://www.gastro.org/wmspage.cfm?parm1=851 . June 25, 2007.
7- Botoman VA, Bonner GF, Botoman DA. Management of inflammatory bowel disease. American Family Physician websitehttp://www.aafp.org/afp/980101ap/botoman.html . Published 1998. June 27, 2007.
8- Brandt LJ, Steiner-Grossman P, eds. Treating IBD: A Patient’s Guide to the Medical and Surgical Management of Inflammatory Bowel Disease . New York, NY: Raven Press; 1989.
9- Carson-DeWitt R. Ulcerative colitis. EBSCO Health Library websitehttp://www.ebscohost.com/thisTopic.php?marketID=15topicID=81 . Updated September 30, 2009. December 2, 2009.
10- DynaMed Editorial Team. Irritable bowel syndrome (IBS). EBSCO DynaMed websitehttp://www.ebscohost.com/dynamed/what.php . June 25, 2007.
11- Mayo Clinic. Crohns disease. Mayo Clinic websitehttp://www.mayoclinic.com/health/crohns-disease/DS00104 . Updated August 8, 2009. November 10, 2010.
12- Steiner-Grossman P, Banks PA, Present DH, eds. The New People Not Patients: A Source Book for Living With IBD . Dubuque, IA: Kendall/Hunt Publishing Company; 1992.
13- Ulcerative colitis. Mayo Clinic.com websitehttp://www.mayoclinic.com/health/ulcerative-colitis/DS00598 . Updated August 2009. December 10, 2010

Helicobacter Pylori;

Gastrit, Ülser ve Mide kanserinin en büyük sebebidir. Helicobacter pylori ( H. pylori ) mide mukus duvarı içine yerleşerek gastrit, ülser ve mide kanseri sebebi olan bakteridir. Varlığı 1980 ler de gösterilmiştir.

Mide duvarı içine yerleşerek koruyucu mukus salgısını azaltır, mide suyu ve asitlerin mide duvarına zarar vermesine yol açar yani kronik gastrite ve ülsere neden olur. Gastrit mide duvarında hasar olmasıdır. Ülser mide duvarının delinmeye başlamasıdır. Peptik ülser de denir midede ise mide ülseri, 12 parmak bağırsağında ise duodenal ülser denir. H. pylori ülser, gastrit ve mide kanserinin en sık sebebidir.
H. pylori midenin asit ortamına ve birçok canlıyı öldüren enzimlerine rağmen mide duvarı içine giren ve yaşayan bakteridir. Vücudun başka bölümüne gitmez. Midenin koruyucu mukus tabakasını geçerek mide yüzeyindeki hücrelere saldırır. İmmun sistem bunu fark etse de o bölgede savaşamaz ve bakteriyi yok edemez.

Gastrit ve ülser

Mukus tabakası mideyi asitten koruyan bariyerdir. Bunu bozan her şey gastrit ve ülser yapar. birkaç yıl öncesine kadar kişilik yapısının, acı ve baharatlı yemenin, stresin gastrit yaptığı zannediliyordu oysa anlaşıldıki gastrit ve ülserin en büyük sebebi midemizde yer alan bir bakteridir. En sık görülen gastrit ve ülser sebepleri:

•  H. pylori,
•  Ağrı kesiciler,
•  Zehirli maddeler,
•  Cerrahi girişimler,
•  Bazı hastalıklar dır. Bu durumların hepsi mide mukozasını bozarak asitin mideye zarar vermesine gastrit ve ülsere neden olur.

Son yıllarda ortaya çıka nbulgular H. pylori nin mide kanseri ve mide kaynaklı lenfomaların da en önemli sebebi olduğunu göstermiştir.
Sebebi, Sıklığı ve Risk faktörleri

•  Dünya nüfusunun neredeyse üçte ikisinin midesinde H. pylori olduğu bilinmektedir.
•  Birçok insanda şikayete sebep olmaz ancak mide direncini çok zayıflatırsa gastrit ve ülsere neden olur.
•  Az gelişmiş ülkelerde, kalabalık ortamlarda yaşayanlarda, sanitasyon şartlarının kötü olduğu durumlarda sık görülür.
•  Kişiden kişiye ağız ağıza temas ile bulaşır, aile içinde sık görülür, kontamine gıdalar ve içecekler ile yayılır,
•  Çocuk yaşlarda bulaşır,
•  Sadece midede yaşar.

H. pylori ne gibi şikayetlere neden olur ?

H. pylori gastrit, ülser, mide kanseri ve mideden kaynaklanan lenfomaların en sık sebebidir. Mide kanseri dünyada en sık görülen ikinci kanserdir.
Midesinde H. pylori olan hastaların birçoğunda kronik gastrit vardır ancak bu hastaların çok azı şikayetçi olur. Birçok hastada kronik gastrite rağmen hiç şikayet olmaz. Mide mukozasını çok zedeler ise ülser yapar. Gastrit ve ülserde en sık görülen şikayetler :

•  Karın ağrısı, Midede yanma,
  •  Mide boşken olur,
  •  öğünler arasında ve gece olur,
  •  yemekle geçer,
  •  birkaç dakika veya saat sürebilir,
  •  gelip geçicidir, bazı günler ve haftalar hasta rahat olabilir,
•  Yemekten 1-3 saat sonra acıkma,
•  Gaz, şişkinlik, çabuk doyma, sık geğirme,
•  Hazımsızlık,
•  Hafif bulantı şikayetleri görülür.

Bu şikayetlerin hepsi bir arada görülmez. Ağrı kesiciler, kahve, alkol, sigara bu şikayetleri arttırır.

Helikobakter nasıl teşhis edilir?

H. pylori birçok yolla teşhis edilebilir. En basit ve kola yöntem kan ve dışkı testleri ile H. pylori tespitidir. Kanda H. pylori karşı vücudun yaptığı antikorlar tespit edilir. Tedaviden sonra hala pozitif kalır. Dışkıda H. pylori bakterisinin varlığına bakılır, tedaviden sonra negatif olur. Ayrıca gastroskopi sırasında alınan mide parçasından kimyasal analiz ile, üre nefes testi ile, de tespit edilebilir. H. pylori tespiti için gastroskopi yapılması şart değildir. Gastroskopi sadece aşağıdaki şartlar varlığında yapılmalıdır:

•  Yutma güçlüğü,
•  Kansızlık,
•  Mide barsak sistemi kanaması,
•  Açıklanamayan kilo kaybı,
•  45 yaş üstü ve yukarıda sayılan gastrit ve ülser şikayetleri var ise gastroskopi yapılmalıdır.

Helikobakter enfeksiyonu nasıl tedavi edilir?

H. pylori antibiyotikler ile tedavi edilir, tedavi edilmez ise ömür boyu kalır. Tedavide antibiyotikler ile birlikte mide asidini azaltan ilaçların da uzun süre kullanılması gerekir. Tedavi her hastada başarılı olmaz. H. pylori tedaviden sonra tekrarlayabilir. Tedaviden en az 4 hafta sonra testler tekrarlanır. H. pylori varlığı devam ediyor ise tedavi tekrarlanır, tekrarlanan tedavide farklı antibiyotikler seçilir.

Referanslar:
1. Atherton JC. The pathogenesis of Helicobacter pylori-induced gastro-duodenal diseases. Annual Review of Pathology 2006; 1:63–96. [PubMed Abstract]
2. Kusters JG, van Vliet AH, Kuipers EJ. Pathogenesis of Helicobacter pylori infection. Clinical Microbiology Reviews 2006; 19(3):449–490. [PubMed Abstract]
3. Ramakrishnan K, Salinas RC. Peptic ulcer disease. American Family Physician 2007; 76(7):1005–1012. [PubMed Abstract]
4. Helicobacter and Cancer Collaborative Group. Gastric cancer and Helicobacter pylori: a combined analysis of 12 case control studies nested within prospective cohorts. Gut 2001; 49(3):347–353. [PubMed Abstract]
5. Parsonnet J, Friedman GD, Vandersteen DP, et al. Helicobacter pylori infection and the risk of gastric carcinoma. New England Journal of Medicine 1991; 325(16):1127–1131. [PubMed Abstract]
6. Huang JQ, Sridhar S, Chen Y, Hunt RH. Meta-analysis of the relationship between Helicobacter pylori seropositivity and gastric cancer. Gastroenterology 1998; 114(6):1169–1179. [PubMed Abstract]
7. Eslick GD, Lim LL, Byles JE, Xia HH, Talley NJ. Association of Helicobacter pylori infection with gastric carcinoma: a meta-analysis. American Journal of Gastroenterology 1999; 94(9):2373–2379. [PubMed Abstract]
8. Uemura N, Okamoto S, Yamamoto S, et al. Helicobacter pylori infection and the development of gastric cancer. New England Journal of Medicine 2001; 345(11):784–789. [PubMed Abstract]
9. Ferlay J, Shin HR, Bray F, et al. Estimates of worldwide burden of cancer in 2008: GLOBOCAN 2008. International Journal of Cancer 2010; 127(12):2893–2917. [PubMed Abstract]
10. Anderson WF, Camargo MC, Fraumeni JF, et al. Age-specific trends in incidence of noncardia gastric cancer in U.S. adults. Journal of the American Medical Association 2010; 303(17):1723–1728. [PubMed Abstract]
11. Forman D, Burley VJ. Gastric cancer: global pattern of the disease and an overview of environmental risk factors. Best Practice & Research Clinical Gastroenterology 2006; 20(4):633–649. [PubMed Abstract]

Gıda alerjisi gıda veya gıda katkı maddelerine karşı ortaya çıkan beklenmedik, aşırı alerjik reaksiyonlardır. Gıda alerjilerinin büyük kısmı en çok tüketilen gıdalara karşı oluşur. En sık gıda alerjisine neden olan yiyecekler şunlardır:

•  İnek sütü,
•  Yumurta,
•  Fıstık,
•  Buğday,
•  Soya,
•  Balık,
•  Midye,
•  Ceviz,
•  Fındık,
•  Susam alerjik reaksiyona en sık sebep olan gıdalardır.

Gıda alerjisi için risk faktörleri nelerdir ? kimlerde daha sık görülür?

Gıda alerjileri çocuklar başta olmak üzere herkeste ve her yaşta görülür, egzama, saman nezlesi gibi alerjik yapılı olan kişilerde gıda alerjisi daha sık görülür.

Gıda alerjisi ne şikayete yol açar?

Gıda alerjisi şikayetleri kişiden kişiye çok farklılıklar gösterir. Şikayetlerin gıdaya bağlı olduğunu fark etmek genellikle uzun zaman alır. En sık görülen şikayetler aşağıda sıralanmıştır:

•  Deri döküntüleri, kızarıklık, kaşıntı, ürtiker ( kurdeşen),
•  Sık acıkma,
•  Sürekli mide kazıntısı,
•  Karında guruldama, şişlik ve gaz,
•  Çabuk doyma, karında gerginlik,
•  Sık geğirme,
•  Sık tekrarlayan mide problemleri ve hazımsızlık,
•  Dudaklarda, dilde, boğazda şişme ( bazen çok tehlikeli boyutlarda olup nefes almayı engelleyebilir, boğulmaya yol açabilir),
•  Karın ağrısı, kramp,
•  Bulantı,
•  Kusma,
• İshal (gaz ile birlikte ara sıra tekrarlayan ishal atakları şeklinde görülür),
•  Ciltte kaşıntı, batma hissi,
•  Nefes darlığı, öksürük,
•  Hapşırık,
•  Burun tıkanıklığı,
•  Hipotansiyon atakları,

Şikayetlerin başlangıcı ve gıdalar ile alakalandırılması arasında genellikle çok uzun zaman geçer. Hasta ve yakınları gıda alerjisini genellikle geç fark eder. Çocuk ve küçük bebeklerde gıda alerjileri belirtileri farklı olabilir, gaz, gurultu, iştahsızlık, ishal atakları, geçmeyen gribal şikayetler, çabuk ve sık hastalanma en sık görülen şikayetlerdir.

Gıda alerjisi nasıl teşhis edilir?

Gıda alerjisi basit laboratvuar testleri ile tespit edilebilir. Laboratuvarda kanda bulunan antikorlar tespit edilir.
Gıda alerjisi tespitinde laboratuvar testleri: Gıda alerji paneli RAST veya ELİZA yöntemiyle kanda bulunan gıdaya özgü IgE tipi antikorları tespit eder. Gıda alerji paneli hızlı ve kolay uygulanan bir test yöntemidir. Gıdaya karşı IgE tipi antikor varlığı o gıdaya karşı alerji olduğunu gösterir. Gıda alerji paneli her yaşta kolayca uygulanabilen bir test yöntemidir. Gıda alerji panellerinin o ülkeye ve bölgeye uygun hazırlanması gereklidir. Ayrıca laboratuvarda deri testleri ile alerjenler tespit edilebilir. Deri testi zahmetli bir yöntemdir ancak hemen sonuç verir. Alerjiye neden olan maddenin ciltte yaptığı kızarıklık ve ödem anında görülür. Diyet eliminasyon testi diyetten sıra ile şüpheli alerjen gıdaların çıkarılarak hasta açısından sonuçların değerlendirilmesine dayanır. Zahmetli ve sübjektif bir testtir.

Gıda alerjisi tedavisi:

Gıda alerjisi tedavisinde o gıdanın diyetten çıkarılması tedavinin aslıdır. Sık rastlanan gıda alerjileri düzelmeyen şikayetlere sık sık antihistaminik alerji ilaçlarının kullanılmasına yol açmaktadır. Hastalar genellikle şikayetlerinin gıdaya bağlı olduğunu düşünmezler ancak basit laboratuar testleri ile gıda alerjileri kolayca tespit edilebilir. Gıda alerjisi tespit edildiyse doktorunuzun ve diyetisyeninizin önerilerine uymanız gereklidir. Hem ilaç kullanıp hem alerjik gıdayı tüketmek yapılması en kötü davranıştır.
Gıda alerjisi Çölyak hastalığı ile karıştırılmamalıdır. Çölyak hastalığı buğday proteini olan glüten maddesine karşı ağır bir immün reaksiyon sonucu ortaya çıkar. Otoimmün bir hastalıktır.
Gıda alerjileri nadiren acil ağır alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Ağır akut alerjik reaksiyonlarda kortizon ve adrenalin kullanılabilir.

Gıda alerjisinden korunmak:

•  Alerjiniz olduğunu bildiğiniz gıdalardan uzak durunuz,
•  Hazır gıdalar ve paket gıdaların içeriğini okuyunuz ve alerjiniz olan maddeleri içeren gıdaları kullanmayınız,
•  Restoranda alerjiniz olan gıdaları belirtiniz, mönü içeriğini sorunuz,
•  Ağır akut alerjiniz olan maddeler var ise üstünüzde bunları belirten uyarı bileziği yada kolye taşıyınız,

Gıda alerjisi sık görülen ancak çok azı teşhis ve tedavi edilen bir hastalıktır. Basit laboratuar testleri ve gıda alerji paneli ile kolayca tespit edilebilir. Hastalar ve yakınları şikayetlerinin gıdaya bağlı olduğunu uzun süre sonra fark ederler.

Referanslar:
1. American Academy of Allergy, Asthma, and Immunology
http://www.aaaai.org/
2. Food Allergy and Anaphylaxis Network
http://www.foodallergy.org/
3. Allergy Asthma Information Association
http://aaia.ca/
4. Calgary Allergy Network
http://www.calgaryallergy.ca/
5. Boyce JA, Assa’ad A, Burks AW, et al. Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: summary of the NIAID-sponsored expert panel report. Nutr Res . 2011 Jan;31(1):61-75.
6. Dambro MR, Griffith JA. Griffith’s 5-Minute Clinical Consult. Baltimore, MD: Lippincott, Williams, and Wilkins; 1999.
7. Food allergy: an overview. National Institute of Allergy and Infectious Diseases website. Available at: http://www3.niaid.nih.gov/topics/foodAllergy/PDF/foodallergy.pdf . Published July 2007. Accessed July 7, 2009.
8. Food Allergy and Anaphylaxis Network website. Available at: http://www.foodallergy.org . Accessed July 7, 2009.
9. Middleton E. Allergy: Principles and Practice. 5th ed. St. Louis, MO: Mosby-Year Book, Inc.; 1999

Giardia lamblia sular, gıdalar yolu ile bulaşan hareketli bir parazittir. İnce bağırsaklarda yerleşir, uzun süren ishallere, gaz ve hazımsızlığa yol açar. Besin emilimini ve büyüme gelişmeyi bozar. Parazit gözle görülmeyecek kadar küçüktür.

Giardia nasıl bulaşır?

Giardia gıdalar ve sular ile bulaşır, kistleri dış ortama dayanıklıdır, temizlik maddeleri ile ölmez. İnsan dışkısı ile ortama yayılan kistler 2 ay canlı kalır. Dışkı ile bulaşmış sular, gıdalar, kötü hijyen koşulları, kötü alt yapı koşulları nedeniyle yayılır. Çocuklarda büyüme gelişme geriliğine neden olur.

Giardia nasıl hastalık yapar?

Kistler bağırsakta açılarak parazit haline döner ve bağırsak duvarına yapışarak besinleri emmeye başlar. kistlerin parazite dönmesi 2 hafta sürer. Bazı hastalarda hiçbir şikayete neden olmadan uzun süre kalır. Büyüklerde pek şikayet olmaz en çok şikayet çocuk çağda görülür. Çocuklarda en çok:

•  İshal: bazen akut bol sulu karın ağrısı ile seyreden bazen uzun süren ateşsiz ishallerle yol açar. İshal bazen aralıklı kabız atakları ile birlikte, bazen çok uzun süreli kesintisiz olur.
•  Kabızlık: ishal atakları arasında kabızlık atakları dikkat çeker. Birkaç gün ishal olan çocuk sonraki birkaç gün kabız olur sonra tekrar ishal başlar,
•  Karında şişme, gaz,
•  Kramp tarzında karın ağrıları,
•  Çabuk doyma, sık acıkma,
•  İştahsızlık, bulantı, halsizlik,
•  Büyüme, gelişme geriliği, okul başarısında düşme,
•  Hafif ateş, kilo kaybı olur.

İshal başta bol sulu iken daha sonra sulu yumuşak, kötü kokulu ve gazlı hale döner.

Giardia nasıl teşhis edilir?

Aralıksız ateşsiz ishal, aralıklar ile ishal atakları geçiren, arada kabızlık atakları olan, karın şişliği, gaz, karın ağrıları şikayetleri, büyüme geriliği, okul başarısında düşme olan her çocukta Giardia dan şüphelenmek gerekir.
Giardia teşhisi dışkıda parazitin görülmesi yada enzimatik yolla konur. Parazit ince bağırsakta yerleştiği için dışkıda tespit edilmesi güçtür, birkaç kez bakılması gerekir. Enzimatik yolla Giardia tespiti daha kolaydır. Ayrıca sicim testi denilen bir yöntem ile ipe bağlı bir küçük gazlı bez yutturularak on iki parmak bağırsağından alınan örnek ile de teşhis konabilir.

Giardia nasıl tedavi edilir?

Giardia tespit edilen çocukların tedaviye alınmaları gerekir. Ayrıca büyüme geriliği, benzeri bağırsak şikayetleri gösteren ve endemik bölgede yaşayan çocuklarında tedavisi önerilmektedir. Giardia tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Giardiya tekrar hastalık yapabilir.
Giardiya çocuklarda büyüme gelişme geriliği, okul başarısında düşmeye neden olan önemli ve sık görülen bir parazittir.

Referanslar
1. Hill DR, Nash TE. Giardia lamblia. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2009:chap 280.
2. Huston CD. Intestinal protozoa. In: Feldman M, Friedman LS, Sleisenger MH, eds. Sleisenger & Fordtrans Gastrointestinal and Liver Disease. 8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006: chap 106.
3. Adam RD. Biology of Giardia lamblia . Clin Microbiol Rev. 2001;14:447
4. American Academy of Family Physicians website. Available at: http://www.familydoctor.org .
5. Harrisons Principles of Internal Medicine . 15th ed. McGraw-Hill Professional Publishing; 2001.
6. Massachusetts Department of Public Health. Bureau of Communicable Disease Control website. Available at: http://www.state.ma.us/dph/cdc .
7. The Merck Manual of Medical Information . Simon and Schuster, Inc; 2000.
8. Nash TE. Surface antigenic variation in Giardia lamblia . Mol Microbiol. 2002;45:585

Çölyak Sprue; Non Tropikal Sprue; Glüten Enteropatisi,

Çölyak hastalığı sindirim sisteminin otoimmün hastalığıdır. Buğday, arpa gibi tahılların içinde bulunan GLÜTEN maddesine karşı ortaya çıkan gıda alerjisidir. Gıdaların içindeki GLÜTEN maddesi ince bağırsağa zarar verir. İnce bağırsaklarda besin emilimi yapan çıkıntılar (villus) kaybolmaya başlar. Hastalar besin alamaz ve büyüme gelişme geriliği başlar. Buğday, arpa, çavdar gibi tahıl içeren yemekleri takiben karın ağrısı, kramp, gaz ve ishal en önemli şikayetlerdir. Çölyak hastalığı çocuk yaşta başlar, bazı hastalarda şikayetler hafif seyreder. İleri yaşarla kadar teşhis edilemeyen vakalar da vardır. Çölyak hastalığı kan testleri ile kolayca tespit edilebilmektedir.

Çölyak hastalığının sebebi nedir?

Çölyak hastalığının sebebi tahıllarda bulunan glüten maddesine karşı alerjik – immünolojik reaksiyondur. Bu alerjik reaksiyonun neden başladığı bilinmemektedir. Hastalarda Çölyak hastalığına karşı genetik bir eğilim vardır. Sıklıkla ailede Çölyak hastası olduğu görülür.

Çölyak Hastalığı kimlerde görülür?

Çölyak hastalığı genetik özelliği olan bir hastalıktır;

•  Ailede Çölyak hastası olması, ya da hastada
•  Diğer otoimmun hastalıkların bulunması;
  •  Tip 1 Diyabet,
  •  Otoimmün tiroid hastalıkları,
  •  Sistemik Lupus,
•  Dermatitis herpetiformis ( Çölyak hastalığına bağlı deri bulgusu),
•  Romatoid artrit, gibi hastalıkların bulunması Çölyak hastası olma ihtimalini arttırır.

Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?

Çölyak hastalığı çocukluk çağda veya erken erişkinlikte başlar. Çocuklarda ki şikayetler erişkinlerden farklıdır. Bağırsaklar ne kadar hasar görürse şikayetlerde o kadar artar. Bu nedenle erken teşhis ve tedavisi önemlidir. En sık bulgu sebebi açıklanamayan demir eksikliği anemisi dir. En ciddi bulgu beslenme bozukluğuna bağlı büyüme gelişme geriliğidir.
Çocuklarda çok çeşitli şikayetler ortaya çıkabilir. Çölyak hastalığına bağlı olarak çocuklarda en sık:

•  Karın ağrısı,
•  Şişlik,
•  Bulantı, iştahsızlık,
•  İleri dönemlerde kusma,
•  İshal,
•  Kötü kokulu dışkılama,
•  Huzursuzluk,
•  Gelişme geriliği,
•  Kansızlık, halsizlik,
•  Hepatit,
•  Epilepsi atakları,
•  Dudak kenarında çatlaklar,
•  Ağızda aftlar sık görülür.

Çölyak hastalığına bağlı olarak erişkinlerde ise en sık :

•  Gaz,
•  Sık geğirme,
•  Şişkinlik,
•  Karın ağrısı,
•  Yağlı, kötü kokulu, açık renkli dışkılama,
•  Kilo kaybı,
•  İştahsızlık,
•  Halsizlik, çabuk yorulma,
•  Kemik ağrıları,
•  Baş dönmesi,
•  Deri döküntüleri,
•  Diş problemleri,
•  Adet düzensizlikleri,
•  Kısırlık,
•  Kansızlık,
•  Kemik erimeleri sık görülür.

Hastalarda bu şikayetlerin hepsi birden görülmez. Erişkinlerde ishal az görülür. En sık görülen şikayet demir eksikliği anemisidir. Sıklıkla kansızlık araştırması sırasında fark edilir. Hastaların % 20 si 60 yaşından sonra teşhis edilir.

Çölyak hastalığının teşhisi nasıl konur?

Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları Çölyak hastalığını teşhiste yardımcıdır. Basit tarama testleri ile Çölyak hastalığı kolayca tespit edilmektedir. Hastalık birçok şikayete neden olduğu için birçok hastalıkla karışır. Bazen teşhis koymak çok uzun zaman alabilir. Erken teşhis hastalığa bağlı yan etkileri ve komplikasyonları azaltmak için önemlidir.
Çölyak hastalığının teşhisinde:

•  Dışkı testleri ( malabsorbsyon testleri),
•  Kan testleri;
  •  Kan sayımı, crp, sedimentasyon,
  •  Vit B12,
  •  Vit D,
•  Çölyak hastalığına özel testler;
  •  Anti Gliadin Antikorları,
  •  Anti tTG IgA , ( Anti Tissue Glutaminaz )
  •  Anti tTG IgG,
  •  Anti Endomisyum Antikor
•  Barsak filmleri,
•  Endoskopi, Kolonoskopi
•  Biyopsi incelemesi gerekebilir.

Çölyak hastalığının tedavisi nasıldır?

Çölyak hastalığının tedavisi hayat boyu glüten içermeyen besinlerle beslenmektir. Glütene karşı alerjik cevabı azaltan bir ilaç tedavisi yoktur. Çölyak hastalığının glütensiz beslenmekten başka tedavisi yoktur. Glütensiz beslenmeye başlayınca hastanın şikayetleri günler haftalar içinde geriler, kaybolur. Villusların düzelmesi aylar yıllar alabilir. Barsaktaki çıkıntıların (villus) düzeldiği endoskopi ve biyopsi ile görülebilir.
Gıdaların etiketlerine bakılmalı glutensiz gıdalar seçilmelidir. Birçok Çölyak hastasında Laktoz intoleransı da vardır süt ve sütlü ürünler benzer şikayetler yapar, şikayetler birbirine karışabilir. Hastaların ve ailelerin diyetisyen yardımı almaları gerekir.
Erişkin yaşta tespit edilen Çölyak hastalarında diyet değiştirilse de gelişme geriliği ve diş problemleri düzelmez. Çok ileri barsak hasarlarının bulunduğu durumlarda hastalar ağızdan beslenmeyi keserek damardan beslenebilir.
Glüten birçok gıdaya ek olarak katıldığından Glütensiz gıda bulmak zor olabilir. Bu konuda mail gurupları ve forumların önerilerini takip etmek faydalı olabilir.

Çölyak hastalarının kaçınması gereken gıdalar:

•  Buğday,
•  Çavdar,
•  Arpa içeren gıdalardır.

Özel glütensiz gıda üretimi ülkemizde de başlamıştır.
Çölyak hastalarının aralıklarla test yaptırması gerekir. Özellikle çocuk çağda teşhis edilen vakalarda bu takip büyüme gelişme açısından önemlidir. Kemik ölçümü, kan kalsiyum, vitamin ve mineral değerleri, dışkı incelemeleri ve endoskopi incelemeler gerekebilir. Çölyak hastalığını önlemenin, Çölyak hastalığından korunmanın bilinen bir yolu yoktur. Kişiden kişiye bulaşmaz. Çölyak genetik bir hastalıktır, tarama testleri ile erken teşhisi mümkündür. Erken teşhis hastalığa bağlı komplikasyonları önler.

Referanslar:
1. Celiac Disease Foundation
http://www.celiac.org/
2. Celiac Sprue Association
http://www.csaceliacs.org/
3. Canadian Celiac Association
http://www.celiac.ca/
4. Health Canada
http://www.hc-sc.gc.ca/
5. Behrman RE, Kliegman R, Jenson HB. Nelson Textbook of Pediatrics . 16th ed. Philadelphia, PA:WB Saunders Company;2000.
6. Cecil, RL, Goldman L, Bennett JC. Cecil Textbook of Medicine . 21st ed. Philadelphia, PA:WB Saunders Company;2000.
7. Celiac disease: what you should know. American Academy of Family Physicians website. at: http://www.aafp.org/afp/20061201/1921ph.html . July 8, 2008.
8. Conn H, Rakel RE. Conns Current Therapy 2001 . 53rd ed. Philadelphia, PA:WB Saunders Company;2001.
9. Griffith HW. Griffiths 5-Minute Clinical Consult . 2001 ed. Baltimore, MD:Lippincott Williams & Wilkins; 2001.
10. Sleisenger MH, Fordtran JS, Feldman M, et al. Sleisenger and Fordtrans Gastrointestinal and Liver Disease . 6th ed. Philadelphia, PA:WB Saunders Company;1998.
11. What I need to know about Celiac disease. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases website. at: http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/celiac_ez/ . July 8, 2008