Formül lökosit, Periferik yayma sayımı

Çeşitli akyuvar tiplerinin yüzde oranlarının tayinine akyuvar formülü yada formül lökosit denir. Kanda bulunan 100 akyuvardan kaçının nötrofil, monosit, eozinofil, bazofil, lenfosit olduğunun saptanmasıdır. Bunun için öncelikle bir Periferik Yayma hazırlanır ve boyanır.  Hazırlanan yayma 100’lük objektifte incelenir ve 100 adet lökosit sayılır.

periferik yaymada kanın şekilli elemanları

Akyuvar sayısının arttığı her olayda, genel artışa, akyuvarların bütün çeşitleri aynı oranda katılmazlar. Enfeksiyonun  tipine göre veya hastalığın akut, kronik oluşuna göre akyuvarların çeşitleri sayıları  ve oranları farklı olur. Akut hastalıklarda en fazla nötrofiller, kronik hastalıklarda ise lenfositler artar. Paraziter hastalıklarda ve bazı deri hastalıklarında eozinofillerin seviyesi yükselir. Sıtma da ise monositler çoğalır. Genel olarak; komplikasyon yapmayan bir hastalığın akut döneminde en fazla nötrofiller artar. Savunma ve hastalığın yenilmesi döneminde monositler, iyileşme ve toparlanma döneminde lenfosit ve eozinofiller artarlar. Akyuvarların yüzde oranlarının saptanması hekime hastalıkların ayırt edici tanılarında bir dereceye kadar fikir verir. Bir hastalığın gidişinin izlenmesinde büyük yarar sağlar.

Periferik yayma hazırlanması; Sürme kan Froti hazırlanması; Formül Lökosit; Blood Film,
1 – Lamel, lamla arasında 45 derecelik açı olacak şekilde mercimek tanesi büyüklüğündeki kan damlasının önüne konur.

2-Lam hafifce geri çekilir, damlaya değdirilir, lamın temas kenarı boyunca kan yayılır ve ileri doğru sürülerek yayma hazırlanır.
3-Periferik yayma, havada kurutulur,
4-Yayma Metil Alkol ile 3-5 dakika tespit edilir,
5-Her yayma için 5 cc. Distile su mezüre konur. Üzerine her 1 cc. distile su için bir damla giemsa boyası ilave edilir ve her damlatmadan sonra bilek hareketleri ile karıştırılır. Yayma üzerine hazırlanan giemsa boyası dökülür ve 30 dk. sonra yıkanarak kurutulur,  sedir yağı ile 100’lük objektifde inceleme yapılır.

Formül Lökosit; Blood differential;

Kan içindeki hücrelerin mikroskop altında detaylı incelenmesidir. Hücrelerin normal, anormal, immatür olanları ve yüzde oranları sayılır. Kanı oluşturan eritrositler ve 5 ana hücrenin incelemesi yapılır:

•        Nötrofil lökositler,
•        Lenfositler,
•        Monositler,
•        Eozinofiller,
•        Bazofiller sayılarak incelenir.

Periferik yayma ne için yapılır?

Kansızlık, enfeksiyonlar, lösemi araştırması amacıyla yapılır.

Kan Sayımı İçin normal değerler:

•        Nötrofiller: % 40 ila 60,
•        Lenfositler: % 20 ila 40,
•        Monositler: %2 ila 8,
•        Eozinofiller: %1 ila 4,
•        Bazofiller: % 0,5 ila 1 oranında bulunur.

Kanda beyaz küre artışı:

•        Enfeksiyonlara,
•        Akut streslere,
•        İnflamatuar hastalıklara,
•        Lösemiye,
•        İlaçlara bağlı olabilir.

Kan hücrelerinden birinin aşırı yükselmesi diğerlerinin rölatif olarak düşmesine yol açar.

Nötrofil lökosit artışı:

•        Akut enfeksiyonlara,
•        Akut streslere,
•        Eklampsiye,
•        Gut hastalığına,
•        Myelositik lösemiye,
•        Romatizmal ateşe,
•        Romatoid artrite,
•        Tidoidit e,
•        Travmalara bağlı olabilir.

Nötrofil sayısında düşme:

•        Aplastik anemiye,
•        Kemoterapiye,
•        İnfluenza ve diğer viral enfeksiyonlara,
•        Ağır bakteriyel enfeksiyonlara,
•        Radyoterapi ve radyasyona maruz kalmaya bağlı olabilir.

Lenfosit artışı:

•        Kronik bakteriyel enfeksiyonlara,
•        Hepatitlere,
•        İnfeksiyöz mononükleozis e,
•        Lenfositik lösemiye,
•        Multipl myelomaya,
•        Kabakulak, kızamık gibi bazı viral enfeksiyonlara bağlı olabilir.

Lenfositlerde düşüklük:

•        Kemoterapiye,
•        HIV enfeksiyonuna,
•        Lösemiye,
•        Radyasyon tedavisi yada radyasyona maruz kalmaya,
•        Sepsise bağlı olabilir.

Monosit artışı:

•        Kronik inflamatuar hastalıklara,
•        Paraziter enfeksiyonlara,
•        Tüberküloza,
•        İnfeksiyöz mononükleozise,
•        Kızamık, kabakulak gibi bazı viral enfeksiyonlara bağlı olabilir.

Eozinofil sayısında artış:

•        Alerjik reaksiyonlara,
•        Kanserlere,
•        Kollajen vasküler hastalıklara,
•        Paraziter enfeksiyonlara bağlı olabilir.

Bazofil miktarında düşme alerjik reaksiyonlarda görülür.

Referanslar:
Bagby GC. Leukopenia and leukocytosis. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 173.
Dinauer MC, Coates TD. Disorders of phagocyte function and number. In: Hoffman R, Benz EJ Jr, Shattil SJ, et al, eds. Hoffman Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed. Philadelphia, Pa: Churchill Livingstone Elsevier; 2008:chap