K. KATETER İLİŞKİLİ ENFEKSİYONLARIN ÖNLENMESİ TALİMATI

KATETER İLİŞKİLİ ENFEKSİYONLARIN ÖNLENMESİ TALİMATI

AMAÇ: Damar içi kateter enfeksiyon riskinin en aza indirilmesi için standart prosedürlerin oluşturulmasıdır.

KAPSAM: Damar içi katater bulunan hastalarda damar içi katater ilişkili enfeksiyonun önlenmesine yönelik uygulamaları kapsamaktadır. Amaç; enfeksiyonları önlemek amacıyla santral venöz kateter takılması, çıkarılması ve bakımı konusunda yöntem belirlemek; damar içi katater takılımı, bakımı, kan ve kan kültürü alma standartlarını Tanı, tedavi ve bakım uygulamaları yapan tüm birimleri ve bu birimlerde çalışan doktor, hemşire ve sağlık memurlarını kapsar.

KISALTMALAR/TANIMLAR:

• DİK:Damar İçi Katater.Sıvı replasmanı, paranteral beslenme, kan ve kan ürünlerinin transfüzyonu, ilaç uygulamaları ve hemodinamik izlem amacıyla santral veya periferik damar içine yerleştirilen kateter.
• KİKDE:Katater İlişkili Kan Dolaşım Enfeksiyonu
• SVK:Santral Venöz Kateter
• PVK:Periferik Venöz Kateter

UYGULAMA:

Genel İlkeler:

• Kateter ancak endikasyon durumunda takılmalı, endikasyon ortadan kalkar kalkmaz en kısa sürede çıkarılmalıdır.
• Kateter giriş yeri seçilirken enfeksiyon ve mekanik komplikasyon gelişme riskleri dikkate alınmalıdır.
• Kateter giriş yerindeki tüyler temizlenmeli fakat traş
• Çocuklarda, inflamasyon belirtisi olmadığı ve kateter çalıştığı müddetçe kateter yerinde bırakılabilir.
• Kateter üzerine      kateteri      takan     kişi     mutlaka      takılış     tarihi     yazmalı      ve    parafını atmalıdır.Pansuman tarihleri kayıt
• Damar içi kateterler enfeksiyon bulguları açısından hergün (ateş,kızarıklık, ağrı, ödem ) kontrol Şeffaf örtü kullanılıyorsa kateter giriş bölgesi gözlenmeli; steril örtü kullanılıyorsa palpe edilerek enfeksiyon bulguları izlenmelidir.Enfeksiyon bulguları saptanırsa örtü kaldırılarak kateter giriş yeri ayrıntılı olarak incelenmelidir.
• Hastalara kateter giriş yerindeki değişiklikleri bildirmesi gerekliliği söylenmelidir.
• Kateter takılmasından       önce     veya     bakım     sırasında      rutin     antibiyotik      profilaksisi yapılmamalıdır.
• Kateter ucundan rutin kültür gönderilmemelidir.

El Hijyeni:

• DİK bölgesinin palpasyonu öncesi ve sonrasında,katater takılmasından,pansuman değiştirilmesinden ve kateter ile ilgili her türlü manipülasyondan önce ve sonra el hijyeni sağlanmalıdır.

Katater Takılması ve Bakımı:

• DİK takılımı ve bakımı sırasında aseptik teknik kullanılmalıdır.Periferik DİK takarken steril olmayan eldiven giyilmeli; arter veya SVK takılırken steril eldiven Bakım sırasında da aynı uygulama geçerlidir.
• Kateter takma esnasında maksimum bariyer ve asepsi önlemleri alınmalıdır. Özellikle SVK takarken, asepsi kurallarına (uzun kollu steril gömlek, maske, kep, büyük steril örtü, steril eldiven) ileri düzeyde dikkat
• Kateter takılmadan önce uygulama alanının antisepsisinde %2’lik klorheksidin,%10’luk povidon iyot ya da %70’lik alkol kullanılmalıdı Antiseptiklerin kuruması beklenmelidir.
• Povidon iyot kullanılacak ise üç dakika süre ile uygulanmalı ve iyot kurumaya bırakılmalıdır. Povidon iyot sonrası alkol kullanılması tahrişi önler.
• Deri temizliği yapıldıktan sonra giriş yeri palpe edilmemelidir (steril alanda çalışılıyor ise palpe edilebilir)
• Kateter giriş yerinin örtülmesi için steril gazlı bez ya da steril ,şeffaf,yarı geçirgen örtüler kullanılmalıdır.
• Kalıcı kataterlerin giriş yeri tamamen iyileştikten sonra kapatılmamalıdır.
• Katater giriş yerinde kanama veya sızdırma varsa gazlı bezli örtüler tercih
• Steril gazlı bezle örtülen pansumanlar 48 saatte bir,şeffaf örtü kullanılan  pansumanlar haftada bir değiştirlmelidir.Katater pansumanı nemlendiğinde ya da  bütünlüğü bozulduğunda kesinlikle beklenilmeden değiştirilmelidir.

Kataterlerin Değişimi:

• SVK ve arteriyel kateterler rutin olarak değiştirlmemelidir.Asepsisinden şüphenilen kateterler 48 saat içerisinde değiştirilmelidir.
• Erişkin hastalarda flebit gelişimini önlemek için PVK’ler 72-96 saatte bir değiş
• Kateter bölgesinde pürülan materyal görülen her DİK değiştirilmelidir.
• KİKDE şüphesi olan, hemodinamisi stabil olmayan her hastada DİK değiştirilmelidir.

 

Katater Tipi	Değiştirilme Süresi	Pansumanın Değiştirilmesi	Setlerin Değiştirlmesi	İnfüzyon Sıvıların Değiştirilmesi
Periferik Venöz Kateterler	-Erişkinlerde:72-96 saat -Acil durumlarda takılan kateterler 48 saat içerisinde değiştirilmelidir. Pediatrik hastalarda gerekmedikçe değiştirilmemelidir.	-24-48 saat içinde pansuman yenilenmelidir. -Kateter yeri ıslanmış,kirlenmiş ise hemen değiştirilmelidir.	-Klinik olarak gerekmedikçe setler 72-96 saatten önce değiştirilmemelidir. -Kan ve lipit solüsyonları için kullanılan setler 24 saat içerisinde değiştirilmelidir.	Lipit içeren TPN solüsyonlarının 24 saat, lipit emülsüyonlarını n 12 saat, kan ve kan ürünlerinin 4 saat içerisinde infüzyonları tamamlanmalıdır
Periferik Arteriyel Kateterler	Erişkinlerde 6 günde bir değiştirilmelidir.	-Kateter değiştirilirken, -Pansumanın bütünlüğü bozulmuş, ıslanmış ya da kirlenmişse, -Kateter giriş yerinde inspeksiyonla enfeksiyondan şüphe ediliyorsa değiştirlmelidir.
Santral Venöz Kateterler(Perif erik yolla takılan ve hemodiyaliz kateterleri dahil)	Rutin olarak değiştirilmemelidir	-Gazlı bez kullanılıyorsa 2 günde bir, -Steril transparan örtü kullanılıyorsa 7 günde bir -Pansuman kirlenmış,ıslanmış ya da bütünlüğü bozulmuşsa hemen değiştirilmelidir.	-Serum setleri 72- 96 saat sonra -Lipid solüsyonu setleri 24 saat içinde değiştirilmelidir.	-Lipid emülsiyonları 24 saat içinde bitirilmelidir. -Diğer solüsyonlar için öneri yoktur.

İnfüzyon Setleri ve Değiştirilmesi:

• Damar yolu sürekli açık tutulmayan ve sadece günün belirli zamanlarında infüzyonla parenteral ilaç verilen hastalarda (örneğin günde iki,üç,dört,beş kez ‘’minibag’’ içinde hazırlanarak verilen antibiyotikler) her seferinde yeni set hazırlanmalıdı
• Bir kez verilen set ağzı kapatılarak ,bir sonraki kullanıma kadar bekletilmemelidir.
• Sadece dextroz-aminoasit içeren setler 72-96 saatte bir, propofol içeren setler 6-12 saatte bir,kan-kan ürünleri ve lipit emülsüyonları(glukoz,amimoasitlerle kombine verilen üçlü solüsyonlar veya tek başına içeren lipit solüsyonları)infüzyonun başlamasını takiben 24 saat içerisinde değiştirlmelidir.
• Lipit kombinasyonlu solüsyonların infüzyonları 24 saatte ,sadece lipit içerenlerin 12 saatte,kan ve kan ürünlerinin 4 saatte tamamlanmalıdır.

İntravenöz İlaç Uygulamarı /Puşe İşlemleri:

• Sadece damar içerisine direkt olarak verilmesi sakıncalı olmayan ilaçlar IV puşe
• Antibiyotikler kesinlikle puşe olarak
• IV olarak puşe edilecek ilaç tercihen ven valflerinden veya intraketler üzerindeki kapak yada stop cock kullanılarak Ven valfleri kullanılmadan önce %70 alkol ile temizlenmelidir.
• Kullanılmayan bütün üçlü musluklar kapalı tutulmalıdır.
• Paranteral solüsyonlar açılmadan önce son kullanma tarihi ve görüntüsü kontrol Sızdırdığı ,bulanıklık fark edilen solüsyonlar kullanılmamalıdır.
• Paranteral solüsyon hazırlığına başlanılmadan önce “El Hijyeni Talimatına” uygun el hijyeni sağlanmalıdır.
• Mümkün olduğunca tek dozluk ampul ve flakonlar tercih Tek dozluk kullanılan ampul ve flakonlar içinde kalan solüsyonlar birbirine eklenerek tekrar kullanılmak üzere saklanılmamalıdır.
• Multidoz flakon kullanımında üreticinin uygun gördüğü saklama koşularına uyulmalıdıKullanım öncesinde multidoz flakonun girişi %70’lik alkol ile temizlenmelidir.Mutlaka steril iğne ile girilmeli ve dokunmaktan kaçınılmalıdır.Sterilitesi bozulan veya şüphlenilen multidoz flokon kullanılmamalıdır.

Santral Venöz Kataterler:

• Kateter yeri seçiminde mekanik ve infeksiyöz komplikasyon riski dikkate alınmalıdır (juguler veya femoral bölge yerine subklavian bölge tercih edilmelidir, subklavian kateter yerine periferik kateter tercih edilmelidir).
• Hasta bakımı için gerekli olan en az sayıda port ve lümene sahip SVK’ler kullanılmalı
• Hemodiyaliz kataterleri acil durum dışında hemodiyaliz işlemleri haricinde kullanılmamalıdır.
• Santral kateter pansumanlarında gazlı bez kullanılıyorsa en geç 2 günde bir, şeffaf örtü kullanılıyorsa en geç 7 günde bir pansuman değiştirilmelidir.
• ızarıklık, ısı  artışı,  ağrı,  eksuda)  varsa  kateter  hemen çıkarılmalıdır.

• Kateter ileri ve geri hareket ettirilmemeli, kateteri yıkama amacıyla serum fizyolojik kullanılmalı, kateterin tıkanmaması için 100 ml serum fizyolojik içine 1 ml heparin eklenerek 10 ml puşe yapılmalıdır.
• Çok lümenli SVK kullanımında lümenin biri parenteral beslenme solüsyonuna ayrılmadır.
• Kateterizasyon endikasyonu ortadan kalktığında kateter en kısa zamanda sonlandırılmalıdır.
• Enfeksiyon şüphesi ile çıkarılan kateterin hem distal ucundan hem de deri giriş bölgesinden 3-5 cm ‘lik bir parça kesilerek steril bir petri kabına koyularak laboratuvara gö

Periferik Arterial Kataterler ve Monitorizasyonu:

• Tek kullanımlık transducerler tekrar kullanılabilir olanlara tercik
• Tranducerler 96 saatte bir değiştirilmelidir.Sistemin diğer bileşenleri de transducer ile birlikte değiştirilmelidir.
• Basınçlı monitorizasyon işlemi ile ilgili maniplasyon ve işlem sayısı minimuma
• Basınçlı monitorizasyonun açıklığının devamını sağlamak için kapalı sürekli yıkama sistemi kullanılmalıdır.

Kan Kültürü Alınması:

• Kan kültürü örneği almak için en uygun zaman, üşüme ve titremelerin başladığı, ateşin ortaya çıkmasından önceki 30-60 dakikalık dönemdir. Pratikte en uygunu ise ateş çıkmaya başladığında vakit kaybetmeksizin alınmasıdır.
• SVK ‘e bağlı KDE’ndan şüphelenilen hastada; periferik venden ve santral kateterden olmak üzere eş zamanlı en az iki kan kültürü alınmalıdıLabaratuvar kağıdı üzerine kültür alınan bölge belirtilmelidir.
• Hemokültür kanı, damar içi kateterlerden alınmamalıdır. Ancak damar içi katetere bağlı bakteriyemi düşünülen olgularda hem damar içi kateterden hem de periferik kullanılmamış bir venden kan kültürü alınmalıdır.
• Kullanılacak vene daha önceden girişim yapılmış olmamalıdır.
• Kan, vene bir girişte alınmalıdır. Bir girişte alınamamışsa ve tekrar vene girilecekse, yeni bir enjektör, yeni bir eldiven ile yeni bir venden alınmalıdır.
• Kan alınacak ortamda hava cereyanı olmamalıdır.
• Kan kültür şişesinin lastik tıkacı %70’lik etil veya izopropil alkol ile silinmeli ve bir dakika beklenilmelidir.
• Kan alınacak bölge mümkünse, önce sabunlu su ile Daha sonra merkezden çevreye doğru 5-6 cm çapında bir alan %10’luk povidon-iyodin solüsyonu ile silinmeli ve solüsyonun tamamen kuruması (1-3 dakika) beklenmelidir.
• Steril eldiven giyilmemiş ise; turnike bağlarken veya damarı palpe etmek için silinen bölgeye dokunulmamalıdır.

• Kanı aldıktan sonra iyotu uzaklaştırmak için cilt alkol ile
• Bir bakteriyemi epizodunda iki ya da üç kan kültürü alınmalıdır.
• Kan, laboratuvara hemen ulaştırılamayacaksa buzdolabında değil; etüv varsa etüvde, yoksa oda ısısında
• Oda ısısında en fazla 2 saat
• Kan kültürü için yetişkinlerden ortalama 10-20 cc kan alınmalıdır. Çocuklarda hastanın yaşına bağlı olarak her şişe için 5cc alınabilir.
• Kan kültürü, antibiyotik veya kemoterapötik madde verilmeden önce alınmalıdır. Ancak, hasta antibiyotik tedavisi alıyorsa, , bir sonraki dozdan hemen önce alınmalıdır. Laboratuvara hangi antibiyotiği almakta olduğu da
• Kan kültürleri aynı venden alınacaksa 30 dakika aralıklarla alınmalıdır. Farklı venlerden aynı anda alınabilir.