Dışkı incelemesi

Bölüm 1– Dışkıda parazit ve parazit yumurtası aranması

Dışkı örneği

• Rastgele bir dışkı örneği test için yeterlidir.
• Parazit incelemesi için en az üç ardışık dışkı örneği gereklidir.
• Dışkı örneğinin temiz bir kaba alınması ve idrar ile karıştırılmadan alınması gerekir.
• Bebeklerde parazit için alt bezinden dışkı örneği alınabilir.

Dışkı örneğinde dikkat edilmesi gerekenler:

1. Parazit ve parazit yumurtalarının görülebilmesi için dışkının taze incelenmesinde fayda var.
2. Taze dışkı 1 saat içerisinde incelenmelidir.
3. Eğer dışkı ishal gibi sulu mukuslu bir örnek ise trofozoidler kısa sürede öleceğinden incelemenin 30 dakika içerisinde yapılması gereklidir.
4. Parazit ve parazit yumurtası incelemesi için dışkı buzdolabında bekletilmemelidir.
5. Parazit ve parazit yumurtası incelemesi için dışkı bekletilecek ise

a) Oda ısısında birkaç saat bekletilebilir, incelemeden önce dışkının hafifçe ısıtılması parazit incelemesini kolaylaştırır.

b) Dışkı hemen incelenmeyecek ise formalin yada polivinil alkol ( fiksatifler ) içerisinde incelemek için uzun süre bekletilebilir.

6. Eğer dışkı mukuslu yada kanlı ise mutlaka inceleme bu bölümden de yapılmalıdır çünkü patojenlerin mukus ve kanlı kısımda bulunma ihtimalleri daha yüksektir.
7. Dışkı incelemesi antibiyotik yada antiparazitik vb. ilaçları vermeden önce yapılmalıdır.

Dışkı incelemesi neden yapılır?

1. Dışkıda kan ve iltihap hücrelerinin varlığını araştırmak için,
2. Dışkıda parazit ve parazit yumurtalarının varlığını araştırmak için,
3. Dışkıda yağ damlacıkları ve sindirilmemiş gıda artıklarını araştırmak için,
4. Kolon kanseri ipuçlarını aramak için,
5. Bağırsaklarda asemptomatik ülserasyonların varlığını araştırmak için,
6. İshal ve kabızlık sebeplerini araştırmak için dışkı incelemesi yapılır.

Dışkı makroskobisi

Dışkının rengi	Rengin sebebi
1. koyu kahverengi koyu sarı	Safra pigmentlerinin oksidasyonu nedeniyle normal dışkı bu renkte olur.
2. Yeşil dışkı	Fazla çikolata yenmesi, aşırı yeşillik yenmesi, barsak pasajının hızlı olması nedeniyle safrta tuzlarının ( koyu yeşil renklidir) geri emilemeden atılması ve dışkıyı yeşile boyaması ( dışkı hem yeşil hem cıvık dır). Steatore varlığı nedeniyle dışkı yeşil görülebilir.
3. Siyah dışkı	Demir preparatları kullanımı, Bizmut içeren ilaçların kullanımı, gastro intestinal sistem (GİS) kanamaları dışkıyı siyah yapar.
4. koyu kahverengi	Aşırı proteinli gıdalar
5. Kırmızı dışkı	Aşırı kırmızı gıdalardan kaynaklı, gıda boyalarından kaynaklı, ilaç kaynaklı ( Rifampin vb.) yada alt gastro intestinal sistem kanamalarında dışkı kırmızı olur.
6. Sarı – açık krem rengi	Safra tuzları bağırsağa akamaz ise ( safra yolları tıkanıklığı ) dışkı açık renk alır ( camcı macunu ) .

Dışkı incelemesinin basamakları:

Dışkı incelemesinin basamakları :

1. Makroskobik, .
2. Mikroskobik.
3. Kimyasal incelemeler.

1 – Dışkının makroskobik incelemesinde aşağıdaki hususlar belirtilmelidir:

Dışkının yapısı (Birstol skalası):

• Parazit varlığı,
• Dışkının rengi,
• Dışkının içeriği,
• Dışkının kokusu, kokuyu indol ve skotol maddeleri verir, bağırsak bakterilerinin artık maddeleri fermentasyonu ve pütrefikasyonu sonucu oluşur.
• Kan ve mukus varlığı mikroskobik incelemede belirtilmelidir. Mukus barsak mukozası tarafından salgılanır, fazlalığı parasempatik stimülasyon sonucu, barsak mukozasının irritasyonu, enfeksiyonu sonucu yada mukus salgılayan tümörlere bağlı olabilir.

2 – Dışkının mikroskobik incelemesinde aşağıdaki husular belirtilmelidir:

• Lökosit varlığı, eritrosit varlığı,
• Parazit yumurtası varlığı,
• Yağ vakuolleri ve hazmedilmemiş gıda artıklarının varlığı mikroskobik incelemede belirtilmelidir.

3 – Dışkının kimyasal incelemesinde:

• Dışkının pH sı, diyet ve bakteriyel fermentasyona bağlı olarak pH değişir,
• Karbonhidrat tüketimi arttıkça asidik, protein tüketimi arttıkça alkalik dışkı olur.
• Dışkı pH ı incelemesi karbonhidrat ve yağ malabasorbsyonlarının değerlendirilmesinde önemlidir. Karbonhidrat malabsorbsyonlarında, disakkaridaz enzim eksikliklerinde, laktoz intoleransında, yağ malabsorbsyonunda pH düşer dışkı asitleşir.
• Kolitlerde, villöz adenomlarda, antibiyotik kullanımlarında, aşırı proteinli beslenmelerde pH yükselir dışkı alkali olur.
• Redüktan madde varlığı belirtilmelidir.

Dışkı kıvamı: Bkz: Bristol dışkı skalası :

1. Sulu yumuşak kıvamlı,
   • Sulu,
   • Su gibi, jölemsi
     • Diyare= İshal
       • Sulu,
       • Kanlı,
       • Mukuslu, ( kanlı mukuslu = hasta vişne jölesi gibi tarif eder = intussusepsiyon, dizanteri )
       • Yağlı olabilir ( hasta kolay temizlenemiyorum diye ifade eder). Yağlı dışkı yapışkan olur, kolay temizlenmez. Steatore ( yağlı dışkı demek) :
         • Bol miktarda,
         •  Köpüklü,
         • Kötü kokuludur.
2. Parça parça, püre gibi
3. Normal koyu püre kıvamlı,
4. Kuru sert dışkı,
5. Macun şeklinde: yüksek yağ miktarına bağlı.
   • Safra kanalı tıkanmasına bağlı ( açık renkli macun şeklinde = hasta camcı macunu diye tarif eder),
   • Celiak hastalığına bağlı,
   • Pankreas hastalıklarında ( kistik fibröz vb.) dışkı yağ miktarı artar.
6. Parça parça sert keçi dışkısı şeklinde (Spastik kolit),
7. Kabızlıkta dışkı sert parça parça yada tek parça halinde, üzerinde çatlaklar şeklinde olabilir. Spastik kolittte hasta keçi pisliği şeklinde tarif eder. Fındık büyüklüğünde parça parça dökülen sert dışkı vardır. İlaçlı barsak filminde aşırı kasılan bağırsaklar ipe geçirilmiş kuru incirler gibi görülür.
8. Şerit şeklinde ( kurdele şeklinde) hasta sicim gibi dışkıladığını ifade eder, yine spastik kolitte de görülür ancak en çok dışkı çıkışında tıkanma daralma (fissür, parsiyel obstrüksiyon, yapışıklık vb.) varsa görülür.

Dışkı rengi

1. Normal dışkı rengini Sterkobilinojen den alır ( safra ile atılan bilirübin barsak bakterilerinin etkisiyle parçalanarak Sterkobilinojene dönüşür).
2. İshallerde dışkı sarı – sarı yeşil renge döner, barsak hareketleri arttıkça bilirübin geri emilemez ve dışkı ile atılır dışkıyı sarı yeşil renge boyar.
3. Mide ve üst bağırsak sistem kanamalarında hazmedilmiş kan dan dolayı dışkı siyah katran gibi görülür.
4. Alt gastro intestinal sistem kanamalarında kan hazmedilmeye vakit bulamadan atılır dışkı kırmızı renk alır.
5. Açık renk dışkı safra kanallarının tıkanmasına bağlıdır safra bağırsağa akamaz ise dışkı açık renk alır( camcı macunu)
6. Dışkıda bol mukus bulunması kolit göstergesidir. İltihaplara bağlı olabilir, irritasyonlara bağlı olabilir, kabızlığa bağlı olabilir yada mukus salgılayan tümörlere bağlı olabilir.
7. Soluk renkli grimsi renkli gres yağı gibi dışkı pankreas enzim eksikliğine ( tıkanma, tümör vb.) bağlı olur.

Dışkı miktarı:

1. Normalde günlük dışkılama miktarı 100 – 200 gram / gün dür.
2. Birçok hastalıkta dışkı miktarı yemeğe bağlı olmadan artar.
3. Dışkı miktarı genel olarak ne kadar yediğinizden çok ne kadar iyi hazmettiğiniz ile ilgilidir.
4. Bazı gıdalar özellikle lifli ve posalı gıdalar tam hazmedilemediğinden dışkı ile atılır ve dışkı miktarını arttırırlar.
5. Malabsorbsyon ve hazım bozukluğuna neden olan tüm bağırsak hastalıkları dışkı miktarını arttırır.

Dışkının kokusu:

1. Normal dışkının kendine özgü bir kokusu vardır,
2. Dışkıda kötü çürük kokusu hazmedilmemiş protein artıklarından yada aşırı karbonhidrat tüketiminden kaynaklanır.
3. Kötü koku hazmedilmemiş laktozun bakterilerce kullanımına ( laktoz intoleransı) yada yağ asitlerine (malabsorbsyon) bağlı olabilir. Dolayısı ile bağırsaklarda emilimi ve sindirimi bozan her şey kötü kokuya neden olur.

Dışkıda mukus

1. Mukus dışkı üstüne sürülmüş şekilde şeffaf jelatimsi görünüşte bir salgıdır.
   • Aşırı kabızlık durumlarında,
   • Kolit gibi barsak iltihapları varlığında,
   • Spastik kolitte, mukus salgılayan tümörlerin varlığında,
   • Aşırı parasempatik stimülasyon ile dışkıdaki mukus artar. Mukus içerisinde PNL eritrosit görülmez, mukus iltihabi değildir.
2. İltihabi mukus salgısı aşağıdaki durumlarda görülür ve mukus içerisinde bol PNL ve Eritrosit görülür. İnceleme mukuslu kısımdan yapılırsa patojeni tespit etmek kolaylaşır.
   • Basiler dizanteri,
   • Amipli dizanteri, Amebiazis,
   • Barsak tüberkülozu,
   • Akut divertiküloz, ülseratif kolit,
   • Kolon kanserleri.
3. Bol kanlı mukus ise aşağıdaki hallerde görülür.
   • Kolon kanseri,
   • Rektal kanalın iltihapları ve ülserleri.

4. Dışkıda aşırı mukus salgısı
   • Villöz adenomlarda görülür.

Dışkı pH sı:

1. Dışkı pH sı diyete bağlıdır.
2. Normal dışkı hafif asidik yada alkalik olabilir normal pH : 7,0 ila 7,5 arasında dır.
3. Alkali dışkı pH>7.5 :
   • Kolit,
   • Villöz adenom,
   • Diyare,
   • Antibiyotik kullanımına bağlıdır ( barsak bakterileri fermentasyonu olmadığından asit azalır).

4. Asidik dışkı pH<7.0 :
   • Yağ malabsorbsyonu,
   • Disakkaridaz eksikliği,
   • Karbonhidrat malabsorbsyonu ( hazmedilmemiş gıda bağırsak bakterileri tarafından parçalanır asidite artar).

Dışkının Mikroskobik İncelemesi.

Dışkı anormallikleri ve barsak patolojinin tespiti için en önemli adım dışkının mikroskobik incelemesidir.

Dışkıda Lökosit (PNL) varlığı: normal dışkıda lökosit görülmez. Lökosit görmek için dışkının mukuslu alanından inceleme yapmak gerek. Virüs ve parazitlere bağlı ishallerde lökosit görülmez.

1. Dışkıda lökosit var ise:
   • Dizanteriler ( amipli / basiler) amebiyazis te daha az PNL görülür.
   • Ülseratif kolit,
   • Salmonella enfeksiyonları
   • Yersinia enfeksiyonları,
   • EİEC,
   • Lokalize apseler,
   • Divertikülitler,
   • Ano rekatal fistüller akla gelmelidir.
2. Lökosit olmadan ishal varlığında ise:
   • Kolera da,
   • Viral kaynaklı ishallerde ( rota – adeno vb),
   • İlaca bağlı ishallerde,
   • Amebik kolitlerde (ülser gelişmeden önce) ,
   • Non invaziv E. Coli enfeksiyonlarında, EPEC
   • Parazitik infestasyonlara bağlı ishallerde,
   • Toksik ishallerde (Kolera, ETEC vb.) dışkı incelemesinde lökosit görülmez.
3. Dışkıda Eritrosit var ise:
   1. Parlak kırmızı kan varlığı alt gastro intestinal sistem kanamasını gösterir. Dışkıda kırmızı kanamaya hematoşezi denir. Tietze ligamanı altındaki kanamalar dışkıda kırmızı olarak çıkar (neden? çünkü hazmedilmeye vakit bulamaz).
   2. Dışkıda kırmızı kan sebepleri
      • Hemoroit ( dışkıya sürülmüş şekilde kanama )
      • Alt gastro intestinal sitem kanserleri özellikle ano- rektal kanserler.
      • Dizanteriler: kanlı mukuslu dışkı görülür.
4. Katran gibi siyah kanama üst gastro intestinal sitem kanamasını gösterir. Melena katran şeklinde dışkı demektir. Üst gastro intestinal sitemden en az 50 ml kanama melena için yeterlidir. 50 ml kanamanın melena şeklinde dışkıda belirmesi için 4-20 saat gerekir.
   • Erişkin hastalarda En sık melena sebepleri:
     • Duodenal ülser kanaması
     • Özefagus veya gastrik varis kanamaları,
     • Gastrik ülser kanamaları,
     • Gastrit,
     • Gastro özefajial köşe yırtıkları ( Mallory- Weiss sendromu),
     • Gastrik tümörler,
     • Özefajit dir.
   • Çocuklarda melena sebepleri
     • Özefajit,
     • Gastrit,
     • Peptik ülser,
     • Gastro özefagial varis kanamalarıdır.
   • Yenidoğan da melena sebebi:
     • Doğum sırasında yutulan kanlardır.
5. Gizli kanama (Okült kanama) : Gastrointestinal sistemde 50 ml altındaki kanamalar makroskobik olarak farkedilmez şüphe varlığında dışkıda gizli kan araştırması yapılmalıdır. 50 ml altı kanamalar ancak gaitada gizli kan testinde pozitif olarak yakalanır.

Dışkı görüntüsü	Sebep
1. Kanlı mukuslu ishal	Tifo, Amipli dizanteri, Basili dizanteri, Kolon kanseri,
2. Mukuslu iltihaplı ishal	Ülseratif kolit, Salmonelloz, Bağırsak tüberkülozu, Şigelloz, Akut divertikülit.
3. Püre şeklinde yağlı dışkı	Kistik fibroz, Safra kanalı tıkanıklıkları.
4. Normal forme dışkı üzerinde mukus	Kabızlık, Kolit.
5. Küçük parçalar halinde sert dışkı	Kabızlık, spastik kolit,
6. Açık renkli macun şeklinde kokusuz	Safra kanalı tıkanıklığı, baryum
7. siyah katran gibi yapışkan dışkı	Üsta gastro intestinal sistem kanaması,
8.Bol sulu mukus suz dışkı	Kolera gibi Non invaziv enfeksiyonlar, Stafilokokal gıda zehirlenmeleri, ETEC (Enterotoksijenik E. Coli) Disakkaridaz eksikliği.

Dışkıda parazit, parazit yumurtası varlığı: normalde dışkıda parazit ve parazit yumurtası görülmemelidir. Ard arda 3 gün dışkı incelemesi yapmadan dışkıda parazit yumurtası yoktur denemez.

En sık görülen parazit ve parazit yumurtaları:

1. Ascaris lumricoides Yuvarlak solucan.
2. Enterobius vermicularis ( pinworm) kılkurdu,
3. Taenia saginata, taenia solium ve diphrillobothrium latum şerit kurtlar,
4. Protozoalar: entemoeba histolitica ( amip) ve Giardia lamblia ( flagella)
5. Strongiloides stercoralis
6. Kancalı kurt Nekator amerikanus

 

 

 

Dışkıda yağ vakuolleri varlığı:

1. Malabsorbsyon göstergesidir.
2. Pankreas enzim eksikliğinde olur,
3. Safra kanalı tıkanıklıklarında olur.

Dışkıda hazmedilmemiş kas lifleri varlığı malabsorbsyon varlığını gösterir, pankreas enzim eksikliğini gösterir.

 

Dışkı İncelemesi

Bölüm 2 – Normal Dışkı

Örnek:

1. Taze dışkı hareketli trofozoidlerin görülebilmesi amacıyla en kısa sürede incelenmelidir.
2. Helmint ve protozoaların incelenmesi için %10 formalin kullanılabilir.
3. Dışkının konsantre edilmesi ve parazit yumurtalarının daha iyi görülebilmesi amacıyla formalin-etil asetat kullanılabilir.
4. Dışkı incelemesi için en az 2 – 5 gramlık bir örnek gerekir.
5. Parazit incelemesi için en az 3 örnek gerekir. Ardışık örnekler gün aşırı yada 2-3 günde bir olmak üzere alınabilir.
6. Antibiyotik kullanımı, bizmut kullanımı yada baryum kullanımı var ise dışkı örneği 5-7 gün sonra alınmalıdır.
7. Dışkı örneğinin idrarla karışmaması gerekir.
8. Dışkı örneğine tuvalet kağıdı değmemesi gerekir.
9. Bebeklerde bez içerisindeki kaka dan örnek alınabilir.

Normal Dışkı Bulguları

1. Miktar
   • Bir seferde 100 – 200 gram.
2. Su miktarı
   • Normal dışkının %75 i sudur.
3. Görünüm
   • Üzerine sürülmüş şekilde az mukuslu olması normaldir, ancak
   • Bol mukuslu olması,
   • Kanlı mukuslu olması,
   • Kitlesel olarak fibröz yapıda olması,
   • Krem – püre şeklinde çok homojen olması anormaldir.
4. Dışkı rengi:
   • Normal dışkı rengi safra ya bağlı olarak kahverengi-yeşilimsidir.
   • Bebeklerde yeşil renk hakim olabilir ve daha sulu olur.
   • Diyete bağlı olarak renk çok değişir.
   • ÜST GİS kanaması varsa ( min 50 ml ) dışkı siyahlaşır katran rengi alır.
   • Demir preparatları ve bizmut da dışkıyı siyaha boyar.
   • ALT GİS kanamalarında dışkı kırmızı – kanlı olabilir.
5. Dışkı yapısı: Bkz: Bristol dışkı sklalası
   • Yumuşak.
   • Forme,
   • Semiforme,
   • Sert,
   • Cıvık,
   • Sulu – mukuslu,
   • Kanlı mukuslu,
   • Bol sulu olabilir.
6. Dışkı pH
   • Normalde 7.0 ila 7.5 arasında olmalıdır.
   • Dışkı mikroskopisi
     • Normalde Eritrosit görülmez,
     • Epitel hücreleri az miktarda görülür ancak barsak irritasyonu var ise epitel artar.
     • Nadir lökosit görülür ancak barsak irritasyonu varsa PNL artar.
     • Kalsiyum oksalat kristalleri, yağ asidi kristalleri, fosfat kristalleri görülmesi normaldir,
     • Amebiyazis sırasında ve diğer parazitozlar sırasınad Charcot Leyden kristalleri görülebilir. Charcot Leydaen kristalleri iğ – iğne şeklinde kristallerdir ve hasarlı Eozinofillerden salınan enzimlere bağlı olarak oluşur (Allerji yada parazitoz).
     • Sindirilmemiş bitki artıkları ve et artıkları görülebilir.
     • Normalde her sahada 0 – 2 arasında küçük yağ vakuolleri görülmesi normaldir yağ vakuolleri SudanIII ile iyi boyanır kırmızı görülür.
     • Urobilinogen: Dışkıda bulunabilir 40 ila 280 mg / gün normaldir.
     • Yağ: Normalde günde 7 gr/ 24 saat altı normaldir. Yağ malabsorbsyonu demek için 3 günlük dışkı incelemesi gerekir.
     • Dışkıda Kalsiyum: Dışkıda 0,6 grm / gün kalsiyum bulunması normaldir.

Dışkı incelemesi

Bölüm – 3: Dışkıda Gizli Kan

Barsak içine kanama sonrası açığa çıkan serbest hemoglobin hematin e (Fe+3) ve globüline çevrilir. Hematinin %15 kadarı geri absorbe olur ve bilirübine dönüşür (Barsak duvarıdnaki enterositlerdeki mikrosomal hem oksijenaz ile). Kalan %85 kolon bakterileri tarafından degrade olur ve porfirinlere dönüşür. Hemoglobinin globülin kısmı pankreatik ve intestinal mukozal proteazlar ile parçalanarak peptit ve aminoasitlere ayrılır.

Bağırsakta hemoglobin tespiti amacıyla birçok yöntem geliştirilmiştir.

• Bağırsağa dökülen hemoglobin (51Cr işaretli eritrositler ile, immunoassay ile),
• Hematin ( peroksidaz aktivitesi ile),
• Porfirin ( floresans yönetmi ile), yada
• Globülin kısmı ( immunoassay ile) tespit edilebilir.

Bağırsaklardaki degredasyon kişiden kişiye çok fark ettiğinden bu yöntemlerin birçoğu güvenilir bulunmamış. Bulunan en güvenilir yöntem daha önce alınıp radyoaktif 51Cr ile işaretlenerek hastaya geri verilen kandaki işaretli 51Cr ( kromat)  un bağırsakta ölçümüdür (51Cr bağırsaktan geri emilmez). Bir başka yöntem ise toplam fekal porfirin miktarının ölçümü olmuştur (HemoQuant test). Ancak her iki test de hem zahmetli hem pahalı hem uzun süren testlerdir. Sonuç olarak en sık kullanılan testler degrade olmuş hematin ve hemoglobin in peroksidaz aktivitesine dayanan testlerdir.

Peroksidaz bazlı testlerde hematin ve /veya hemoglobinin peroksidaz aktivitesi katalizörü maviye çevirir. Ancak peroksidaz reaksiyonu verebilecek birçok faktör testi yanlış pozitif yapabilir. Bitki kaynaklı peroksizdazlar yada besin içeriğinde yer alan et kaynaklı miyoglobin, hemoglobin testi pozitif yapabilir. Oral alınan demir preparatları Hemoccult testini pozitif yapmaz. Cimetidin testi pozitif yapar. Askorbik asit, narenciye suları gibi redüktan maddeler testi yalancı negatif yapar. Aspirin ve NSAİ ilaçlar mide barsak mukozasında az ölçekli kanama yaparak yanlış pozitifliğe yol açabilirler. Bu gıdalardan test öncesi üç gün uzak durmak gerekir. Ayrıca testin doğruluğu için üç gün, günde iki örnek ile test yapılmalıdır.

Test hazırlığı

1. Test öncesi üç gün özel diyet uygulanmalı,
2. Her türlü kırmızı et menüden çıkarılmalı. Tavuk ve balık yenebilir.
3. Ispanak, turp gibi sebzeler menüden çıkarılmalı.
4. Çiğ gıda, çiğ meyve yenmemeli,
5. Vitamin C alınmamalı,
6. Test taze dışkıda yapılmalıdır.

Dışkıda gizli kan neden bakılır

• Kolo rektal kanama ve malinitelerin tespiti için bakılır.
• 40 yaş üstü asemptomatik herkesin yılda bir yaptırması tavsiye edilir.

Patofizyoloji

1. Bağırsaklar dan günde 2 ila 5 ml kanama olması normaldir.
2. 2- 5 ml lik kanama bu test ile tespit edilemez,
3. Sağlıklı erişkin 150 gram dışkıda 2 ml kan kaybedebilir.
4. Bu sınırın üstü testte yakalanabilir. Test pozitif ise 5 ml üstü kanama var denir.

Normal

• Dışkıda gizli kan normalde negatiftir.

Immunolojik metod:

1. Sadece insan hemoglobinini test eder, bitki hayvan kaynaklı yalancı pozitiflik olmaz.
2. İnsan hemoglobinine karşı monoklonal antikorlar ile çalışır.
3. Aglütinasyon insan kökenli hemoglobin varlığını gösterir.

Gaytada gizli kan pozitifliği ne anlama gelir? :

1. Gastrointestinal sistemde 5 ml üzeri kanama
2. Tümör,
3. İnflamatuar barsak hastalığı,
4. Divertiküloz,
5. Varis,
6. İskemik barsak hastalığı,
7. GİS de A-V malformasyon,
8. Hemoroid,
9. Oral –nazofarengial bölge kanaması,
10. Adenom,
11. Gastrik karsinom,
12. Peptik ülser,
13. Gastrit,
14. Amiloidoz,
15. Kaposi sarkom.

Dışkıda gizli kan bakmanın klinik önemi nedir?

50 yaş civarı düzenli yaptırılan dışkı testleri ile kolorektal karsinomlara bağlı ölümler %60 azaltılabilmektedir. Bu amaçla yılda 3 kez dışkıda gizli kan bakılması önerilir. Kolorektal karsinomların %65 ila 80 i, benign adenomaların %20 ila 40 ında dışkıda gizli kan testi pozitif bulunmaktadır. Dışkıda gizli kan pozitif hastaların istatistiklerine bakıldığında bu vakaların:

• %10 -15 inde karsinom olduğu,
• %20 ila 30 unda benign neoplazmlar olduğu (polip vs),
• %30 ila 60 ıdna diğer gastrointestinal patolojiler olduğu ( hemoroid, divertikülit, inflamatuar bağırsak hastalıkları, peptik ülser, gastrit, özefajit, özefagial varisler vb.),
• %10 dan daha azında bir sebep bulunamadığı, gıda kaynaklı yanlış pozitif olduğu görülmüştür.

Dolayısı ile gizli kan pozitifliği mutlaka test edilmeli incelenmelidir. Üç kez pozitif bulunan test için mutlaka kolonoskopi yapılmalıdır. Kolon neoplazmlarının çoğu anal kanal ve rektosigmoid bölgede yer alır. Kolonoskopi temiz ise mutlaka gastroskopi yapılmalıdır.

Dışkı İncelemesi

Bölüm – 4 Dışkıda redüktan madde

Dışkıda redüktan madde disakkaridaz intoleransını araştırmak için yapılır.

Dışkı

Çocuk ve erişkinlerde yapılabilir

Test için 5 gram dışkı yeterlidir.

Hazırlık

Dışkıda redüktan madde testi yapılacak ise dışkı taze olmalı ve en geç bir saat içerisinde laboratuvara ulaşmalıdır.

Çünkü dışkı içerisinde kalmış olan laktoz ve diğer şekerlerin enzimler aracılığıyla olan parçalanma süreci dışkıda 2-4 saat boyunca devam eder. Erken bakılmaz ise laktoz vb. parçalanır sonuç yanlış çıkar.

Dışkı idrar, su, tuvalet kağıdı ve çocuk bezi ile temas etmemelidir. Tuvalet kağıtlarının çoğunda şeker ( sellüloz vb. vardır sonuç yanlış çıkar), çocuk bezi suyu emer sonuç yanlış çıkar.

Dışkıda redüktan made neden bakılır?

Disakkaridaz intoleransı teşhisi için bakılır ( yani şekerleri parçalayan  enzim yoktur yada eksiktir, dışkıda parçalanmamış şeker vardır, bunun tespiti için bakılır).

Patofizyoloji

1. Normalde şekerler bağırsağın üst bölgelerinden hızla emilir.

• Laktoz: şeker
• Laktaz: laktozu parçalayan enzim,
• Disakkaritler: laktoz, glükoz, früktoz, galaktoz,
• Disakkridaz: disakkaritleri parçalayan enzimler.

2. Eğer bağırsağın üst bölümünde emilmez ise aşağıya incikçe osmotik basınç nedeniyle barsak içerisine su çeker ve ishale yol açar. Buda su ve elektrolit kaybı demektir. Klinikte kronik sulu ishal, elektrolit imbalansı, bebek ve çocuklarda büyüme gelişme geriliği görülür.
3. Emilmeyen şeker dışkıda redüktan madde testi ile tespit edilir.
4. Neden redüktan madde denmiş? Çünkü şekerler Küprik iyonları Küpröz iyonlara redükte eder ler de ondan.
5. Dışkıda redüktan maddeler nelerdir?
   • Glükoz,
   • Früktoz,
   • Laktoz,
   • Galaktoz,
   • Pentoz.

6. İdiopatik laktaz enzim eksiklikleri:
   • Güney Avrupa ülke insanlarında, Hintlilerde sık görülür. %70 – 75
   • Zencilerde sık görülür, %70
   • Asya ülke insanlarında sık görülür %90
   • Amerikalılarda nispeten az görülür % 5 – 20

Redüktan madde testi nasıl yapılır?

1. Genellikle hazır kit ve solüsyonları piyasada bulunur Clinitest ( Benedikt solüsyonu) vb.
   • Eşit miktar dışkı ile test tüpünde karıştırılır.
   • Üstte kalan sıvı yeşil kahve olursa redüktan madde var test pozitif denir. Şeker + (laktoz+) denir. Kalitatif test
2. Yada glikoz strip testleri ile de yapılabilir, hazır satılır.
3. Bakır redüktan reagent tabletler ile de yapılabilir.
4. Dışkı pH bakmak ta faydalıdır. Disakkaridaz enzim eksikliklerinde dışkı asitleşir.

Sonuç

• Piyasada var olan kitler ile kantitatif sonuç vermek mümkündür
• Dışkıdadi redüktan madde miktarı < 0,25 mg/dL ise normal,
• Redüktan madde miktarı 0,25 ila 0,5 mg/ dL arasında ise şüpheli,
• Redüktan madde miktarı >0,5 mg/dL ise anormaldir.

Anne sütü ile beslenen bebeklerde dışkı asidik olabilir.

Dışkıda redüktan madde varlığı neden olur? :

1. Disakkaridaz enzim eksikliği,
2. Kısa bağırsak sendromu,
3. İdiopatik laktaz eksikliği laktoz intoleransı,
4. Karbonhidrat emilim bozuklukları,
5. Sprue,
6. Viral gastroenterit,
7. Celiak hastalığı,

Dışkıda redüktan madde yanlış pozitifliği neden olur?

• Antibiyotik kullanımı,
• Salisilat, penisilin, askorbik asit, nalidiksik asit, sefalosporinler, probenecid kullanımı,
• İdrar ile kontamine dışkı,
• Çocuk bezinden alınmış örnek,
• Gecikmiş dışkı, yanlış transport.

Referanslar :

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books
2. Ahlquist DA, McGill DB, Schwartz S. et al. HemoQuant, a new quantitative assay for fecal hemoglobin. Comparison with Hemoccult. Ann Intern Med. 1984;101:297–302. [PubMed]
3. Ahlquist DA, McGill DB, Schwartz S. et al. Fecal blood levels in health and disease. A study using HemoQuant. N Engl J Med. 1985;312:1422–28. [PubMed]
4. Clinical and Laboratory Standards Institute. Procedures for the recovery and identification of parasites from the intestinal tract; approved guideline. 2005.
5. RA McPherson, MR Pincus, JB Henry. Henry’s clinical diagnosis and management by laboratory methods. 21st ed. Philadelphia: Saunders Elsevier; 2011.