F.DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON UYGULAMALARI PROSEDÜRÜ
DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON UYGULAMALARI PROSEDÜRÜ
- AMAÇ: Hastane genelindeki sterilizasyon/dezenfeksiyon uygulamaları için sterilizasyon yöntemlerini, dezenfektan seçimi ve dezenfektanların kullanım ilkelerini amaçlar.
- KAPSAM: Hastanedeki tüm birimleri ve çalışanlarını kapsar.
- TANIMLAR:
TEMİZLİK: Kir ve organik artıkların fiziksel olarak uzaklaştırılmasıdır.
DEKONTİNAMASYON:Dezenfeksiyon/sterilizasyon öncesinde fiziksel veya kimyasal yöntemlerle yüzey veya malzemeden organik madde ve patojenlerin uzaklaştırılarak güvenilir hale getirilmesidir.
STERİLİZASYON: Herhangi bir maddenin ya da cismin üzerinde bulunan tüm canlı mikroorganizmaların, sporlular dahil olmak üzere uzaklaştırılması veya inaktivasyonudur.
DEZENFEKSİYON: Cansız maddeler ve yüzeyler üzerinde bulunan mikroorganizmalrın (sporlu bakteriler hariç) yok edilmesi veya üremesinin durdurulmasıdır.Sporlu bakteriler dışındaki mikroorganizmaların cansız ortamdan elimine edilmesidir.
Yüksek seviyeli dezenfeksiyon:Kimyasal sterilizasyon için gerekenden(3 saat) daha kısa sürede (5-20dk)uygulanan, tüm vejetatif bakteriler, virüsler ve mantar sporları ile bakteri sporlarının bir kısmının eliminasyonudur.
Orta seviyeli dezenfeksiyon: Tüberküloz etkenleri ve diğer vejetatif bakterilerle virüs ve mantarların çoğunun inaktive edilmesidir(genellikle 10dk’da etkili olur).
Düşük seviyeli dezenfeksiyon: Tüberküloz etkenleri ve zarfsız virüslere etkisiz olan, ancak bir kısım vejetatif mikroorganizmaları inaktive edebilen dezenfeksiyon seviyesidir.
GERMİSİT: Mikroorganizmaları tahrip eden herhangi bir madde anlamında kullanılır.
Dezenfektan: Cansız ortamda mikroorganizmaları inaktive etmek için kullanılan maddelerdir.
Antisepsi:Canlı doku üzerindeki veya içindeki mikroorganizmaların öldürülmesi veya üremelerinin engellenmesidir.
Antiseptik: Canlı üzerinde kullanılabilen germisitlerdir.
TABLO 1: Kullanılan araç-gerece göre yapılacak sterilizasyon ve dezenfeksiyon
Sınıflama | Tanım | Sterilizasyon/dezenfeksiyon önerisi |
Kritik araç gereçler | Steril dokulara ve steril vücut boşluklarına temas eden veya vasküler sisteme giren araç gereçler (cerrahi aletler, kardiyak kateterler, idrar sondaları,implantlar bazı endoskoplar, protezler vb.) | Mutlaka steril olmalıdır |
Yarı-kritik araç gereçler | Mukoza ve bütünlüğü bozulmuş deri ile temas eden araç gereçler (solunum ve anestezi ekipmanları, gastroenterolojik endoskoplar, larengeskoplar, bronkoskoplar vb.) | Sterilizasyon veya yüksek düzey dezenfeksiyon gerektirir |
Kritik olmayan araç gereçler | Vücut bütünlüğü bozulmamış, sağlam deri ile ciltle temas eden araç gereçler (tansiyon aleti kılıfı, steteskop, termometre,ördek,sürgü,yatak kenarları,hasta odası mobilyaları vb.) | Orta veya düşük düzeyde dezenfeksiyon(sadece vücut salgıları ile kirlenme durumunda) veya sadece su ve deterjanla basit temizlik önerilir. |
TABLO 2: Hastanemizde bulunan orta ve yüksek seviyeli dezenfektanlar
Avantajları |
Dezavantajları |
Temas süresi | Max.
Kullanım |
|
Ortofitalaldehit |
*Hızlı etkilidir
*Aktivasyon gerektirmez *Belirgin kokusu yoktur *Materyal uyumu iyidir |
*Deriyi,giysileri ve çevre yüzeyleri boyar
*Proteinleri griye boyar;iyi temizlenmemiş aletlerde renk değişikliği yapar |
5-12 dk |
14 gün |
Klor ve Klor Bileşikleri(Klor tabler-Sodyum Dikloroizosiyan ürat) |
*Geniş etki spektrumludur
*Musluk suyuyla hazırlanabilirler *Hızlı etkilidir *Daha etkili ve daha dayanıklıdır *suda kolay çözünebilen formatlardadır *Toksisitesi ve tahriş edici özelliği daha azdır *Çevre problemi oluşturmaz *Biyofilm tabakasına etkilidir *Suyun sertliğinden etkilenmez |
*Organik madde ve proteinlerden büyük ölçüde etkilenirler
*Işıkta yıkıma uğrarlar *Koroziv ve tahriş edici özellikleri vardır(bazı bakır,pirinç ve plastiklere) *Endoskopların bazı metal ve polimer yapılarına zara verebilir *Tuz ruhu gibi asit ve amonyakla birlikte toksik kimyasal bileşiklere yol açtığından kesinlikle birlikte kullanılmamalıdır |
*Yüksek düzey dezenfek. için 5000 ppm 20dk *Yer/yüzey dezenfek. için 2000 ppm kuruyuncaya kadar
*Kan/vücut sıvısı bulaşında 10000 ppm kuruyuncaya kadar |
1 gün |
Alkoller (%60-90) (orta seviyeli) ve Sprey yüzey dezenfektanları |
* Hızlı etkili *Toksik-allerjik etkileri yok *Renksiz,uçucu,atık bırakmaz *Kötü koku ,leke oluşturmaz *Durulama ve kurutma gerektirmez *Materyal uyumu iyidir *Dayanıklıdır *Diğer dezenfektanlarla (iyot, klorhekzidin) etkili kombinasyonlar oluştururlar *Cilt-el antisepsisi ve temiz sert yüzeylerin dezenfeksiyonu için uygun |
Kuruyuncaya kadar |
TABLO 3: Hastanemizde bulunan yer-yüzey dezenfektanları
Avantajlar | Dezavantajlar | Kullanım | |
Klor ve Klor Bileşikleri (Klor tablet- Sodyum Dikloroizosiyanü rat) |
*Geniş etki spektrumludur *Musluk suyuyla hazırlanabilirler *Hızlı etkilidir *Suda kolay çözünür *Toksisitesi ve tahriş edici özelliği daha azdır *Biyofilm tabakasına etkilidir *Suyun sertliğinden etkilenmez |
*Organik madde ve proteinlerden büyük ölçüde etkilenirler *Işıkta yıkıma uğrarlar *Koroziv ve tahriş edici özellikleri vardır(bazı bakır,pirinç ve plastiklere) *Endoskopların bazı metal ve polimer yapılarına zara verebilir *Tuz ruhu gibi asit ve amonyakla birlikte toksik kimyasal bileşiklere yol açtığından kesinlikle birlikte kullanılmamalıdır |
Çamaşır suyu: *Paspaslama işleminde 1/100’lük(15 litre suya 1 pet bardağı-150 ml çamaşır suyu)) *Yüzey temizliğinde 1/100’lük (5 litre suya yarım çay bardağı- 50 ml çamaşır suyu) *Kan ve diğer vücut sıvılarının bulaştığı yüzeylerde 1/10’luk(1 litre suya bir çay bardağı-100 ml çamaşır suyu) Klor tablet: *Yüzey temizliği ve paspaslama işlemi için;17,4gr’lık tabletlerden 5 lt suya 1 tablet(2000 ppm) * Kan ve diğer vücut sıvılarının bulaştığı yüzeylerde; 17,4gr’lık tabletlerden 1 lt suya 2 tablet(10000 ppm) |
Alkoller (%60-90) (orta seviyeli) ve Sprey yüzey dezenfektanları |
*Çabuk etkili *Toksik-allerjik etkileri yok *Renksiz,uçucu *Kötü koku ,leke ve atık oluşturmaz *Durulama ve kurutma gerektirmez *Materyal uyumu iyidir *Dayanıklıdır *Diğer dezenfektanlarla (iyot, klorhekzidin) uyumludur *Cilt-el antisepsisi ve temiz sert yüzeylerin dezenfek. için uygun |
*Sporisit değildir *Çabuk buharlaşır *Yanıcı *Kalıcı etkisi yok *Penetrasyonu zayıf *Temiz şartlarda etkili *Uzun süreli kullanımda cildi kurutabilir *Mercekli aletlerin montaj materyalini bozabilir, lastik-plastik malzemeyi sertleştirebilir |
*Ulaşılamayan küçük yüzeylerin ve kritik olmayan araçların dezenfeksiyonunda püskürtme yoluyla kullanılır. |
TABLO 4.:Hastanemizde bulunan antiseptik bileşikler (el ve cilt antiseptikleri)
Org. mad. Etkilenme | Tüber külosit etki |
Avantajları |
Dezavantajları |
|
Alkoller (%60-90) |
Hafif |
(+) |
*Hızlı etkili
*Toksik-allerjik etkileri yok *Durulama ve kurutma gerektirmez *Diğer dezenfektanlarla (iyot, klorhekzidin) etkili kombinasyonlar oluştururlar *Cilt-el antisepsisi ve temiz sert yüzeylerin dezenfeksiyonu için uygun |
*Çabuk buharlaşır
*Yanıcı,parlayıcı *Penetrasyonu zayıf *Kirli ortamda etkisizdir *Uzun süreli kullanımda ciltte kuruluk ve irritasyon yapabilir |
Klorheksidin |
Minimal (+) |
*Antimikrobiyal spektrumu geniştir
*Gram (+)bakterilere etkindir *Kalıcı etkisi daha güçlüdür |
*Sabunlar,fosfat ve nitrat gibi iyonik kimyasallarla geçimsizliği vardır
*Gram (-)bakterilere daha az etkindir *Ciddi konjektivit ve kornea hasarına neden olabilirler |
|
İyodoforlar (povidon iyot) |
(+) |
(+) |
*İyotun ağır koku, tahriş edici etki ve kalıcı boyama özelliklerini göstermezler
*Bakteri sporları dahil geniş spektruma sahiptirler |
*Nispeten yavaş etki gösterirler
*Kan varlığında aktivitelerini büyük ölçüde kaybederler *Nadiren iyot alerjisi oluşturabilir *Cilt, göz irritasyonu yapabilir |
- UYGULAMA:
- El antisepsisi ‘El Hijyeni Talimatı’ nda ayrıntılı olarak ele alınmıştı
- Cilt antisepsisi ‘Damar İçi Kateter Uygulama Talimatı’ ve ‘Hemokültür Alınması Talimatı’nda ayrıntılı olarak ele alınmıştı
- Endoskopik aletlerin dezenfeksiyonu ‘Bronkoskopi Dezenfeksiyon Talimatı’nda ayrıntılı olarak ele alınmıştı
- Yer ve yüzeylerin dezenfeksiyonu ‘Hastane Temizliği Prosedürü’ nde ayrıntılı olarak ele alınmıştı
Alet dezenfeksiyonu uygulaması:
-Kullanıcı önlük ve eldivenini giyer, maskesini takar.
-Tablo 1’e göre sınıflandırılan aletler ayrılabilir parçaları sökülerek bol su ve deterjanla(enzimatikli) organik kirden arındırılır.
-Bol su ile durulanır ve kurulanır.
-Isıya dayanıklı kritik ya da yarı kritik aletler paketlenerek sterilizasyon ünitesine gönderilir.
-Isıya dayanıklı olmayan yarı kritik aletler için yüksek düzey dezenfeksiyon çözeltisi hazırlanır.
-Dezenfektan kabının uygun bir yerine solüsyonun hazırlanma ve son kullanma tarihi, hazırlayan kişinin adı yazılır.
-Aletler dezenfektan çözeltisi içine tamamen batırılır. Tablo 2’de belirtilen sürelerde bekletilir.
-Çıkarılan aletler distile su ile durulanır ve iyice kurutulduktan sonra kolay temizlenebilir dolaplarda saklanır.
TABLO 5. Aletlerin sınıflandırılması ve sterilizasyon/dezenfeksiyon yöntemleri
Kritik Aletler |
Cerrahi aletler Kardiak kateterler Protezler | -Isıya dayanıklı olanlar için otoklav ile sterilizasyon
-Isıya dayanıksız malzeme için etilenoksit ile sterilizasyon -Tek kullanımlık aletlerin yeniden kullanımında her ünite kendi protokollerini oluşturmalı ve bu uygulamalar sürecinde protokole titizlikle uyulmalıdır |
Endoskoplar Bronkoskop | Endoskoplar için ortafitaldehit ile yüksek düzey dezenfeksiyon(Bkz:Bronkoskop dezenfeksiyon talimatı) | |
Yarı Kritik Aletler |
Trakeostomi kanülü Hava yolu araçları
Anestezi solunum devreleri Laringoskop Larengial tüpler Bazı oftalmik araçlar Cpap-bpap maskeleri |
-Klor tablet ile 20 dk yüksek düzey dezenfeksiyon
-Dezenfeksiyon sonrası distile su ile durulanmalı, kurutulmalı ve dolapta saklanmalıdır |
Kritik Olmayan Aletler |
Tansiyon aleti manşonu, EKG kablo ve probları, tutucuları, steteskop, ilaç kadehleri, oksijen maskeleri, ambu mask | -1/100 dilüe çamaşır suyu ya da %70 alkol ile silinir
-Çamaşır suyu sadece sert ve düzgün yüzeyler için uygundur. Deri, mukoza ve göz irritasyonu yapabilir |
Nemlendiriciler | -Tek kullanımlık olması önerilir
-Mutlaka içine steril su konulmalı, sabit nemlendiriciler kullanılıyor ise her hastadan sonra çıkarılmalı, 1/10 çamaşır suyu ile dezenfekte edilmeli, kullanılmadığında rezervuarları kuru olarak tutulmalıdır |
|
Medikasyon nebulizatörleri | -Tek kullanımlık olması önerilir, aynı hastada tedavi sonuna kadar kullanılabilir
-Alkolle silinip kurutulduktan sonra tekrar kullanılabilir |
*Yukarıdaki işlemler mekanik temizlik sonrası yapılır