F.DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON UYGULAMALARI PROSEDÜRÜ

DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON UYGULAMALARI PROSEDÜRÜ

  1. AMAÇ: Hastane  genelindeki  sterilizasyon/dezenfeksiyon  uygulamaları  için  sterilizasyon yöntemlerini, dezenfektan seçimi ve dezenfektanların kullanım ilkelerini amaçlar.
  2. KAPSAM: Hastanedeki tüm birimleri ve çalışanlarını kapsar.
  3. TANIMLAR:

 TEMİZLİK: Kir ve organik artıkların fiziksel olarak uzaklaştırılmasıdır.

DEKONTİNAMASYON:Dezenfeksiyon/sterilizasyon öncesinde fiziksel veya kimyasal yöntemlerle yüzey veya malzemeden organik madde ve patojenlerin uzaklaştırılarak güvenilir hale getirilmesidir.

STERİLİZASYON: Herhangi bir maddenin ya da cismin üzerinde bulunan tüm canlı mikroorganizmaların, sporlular dahil olmak üzere uzaklaştırılması veya inaktivasyonudur.

DEZENFEKSİYON: Cansız maddeler ve yüzeyler üzerinde bulunan mikroorganizmalrın (sporlu bakteriler hariç) yok edilmesi veya üremesinin durdurulmasıdır.Sporlu bakteriler dışındaki mikroorganizmaların cansız ortamdan elimine edilmesidir.

Yüksek seviyeli dezenfeksiyon:Kimyasal sterilizasyon için gerekenden(3 saat) daha kısa sürede (5-20dk)uygulanan, tüm vejetatif bakteriler, virüsler ve mantar sporları ile bakteri sporlarının bir kısmının eliminasyonudur.

Orta seviyeli dezenfeksiyon: Tüberküloz etkenleri ve diğer vejetatif bakterilerle virüs ve mantarların çoğunun inaktive edilmesidir(genellikle 10dk’da etkili olur).

Düşük seviyeli dezenfeksiyon: Tüberküloz etkenleri ve zarfsız virüslere etkisiz olan, ancak bir kısım vejetatif mikroorganizmaları inaktive edebilen dezenfeksiyon seviyesidir.

GERMİSİT: Mikroorganizmaları tahrip eden herhangi bir madde anlamında kullanılır.

Dezenfektan:      Cansız     ortamda     mikroorganizmaları       inaktive     etmek     için    kullanılan maddelerdir.

Antisepsi:Canlı  doku  üzerindeki  veya  içindeki  mikroorganizmaların  öldürülmesi  veya üremelerinin engellenmesidir.

Antiseptik: Canlı üzerinde kullanılabilen germisitlerdir.

TABLO 1: Kullanılan araç-gerece göre yapılacak sterilizasyon ve dezenfeksiyon

Sınıflama Tanım Sterilizasyon/dezenfeksiyon önerisi
Kritik      araç gereçler Steril dokulara ve steril vücut boşluklarına temas eden veya vasküler sisteme giren araç gereçler (cerrahi aletler, kardiyak kateterler, idrar sondaları,implantlar bazı endoskoplar, protezler vb.) Mutlaka steril olmalıdır
Yarı-kritik araç gereçler Mukoza ve bütünlüğü bozulmuş deri ile temas eden araç gereçler (solunum ve anestezi ekipmanları, gastroenterolojik               endoskoplar, larengeskoplar, bronkoskoplar vb.) Sterilizasyon           veya          yüksek          düzey dezenfeksiyon gerektirir
Kritik olmayan araç gereçler Vücut        bütünlüğü      bozulmamış, sağlam deri ile ciltle temas eden araç gereçler        (tansiyon       aleti       kılıfı, steteskop, termometre,ördek,sürgü,yatak kenarları,hasta odası mobilyaları vb.) Orta             veya              düşük              düzeyde dezenfeksiyon(sadece vücut salgıları ile kirlenme durumunda) veya sadece su ve deterjanla basit temizlik önerilir.

 

TABLO 2: Hastanemizde bulunan orta ve yüksek seviyeli dezenfektanlar

 

Avantajları

 

Dezavantajları

Temas süresi Max.

Kullanım

 

Ortofitalaldehit

*Hızlı etkilidir

*Aktivasyon gerektirmez

*Belirgin kokusu yoktur

*Materyal uyumu iyidir

*Deriyi,giysileri ve çevre yüzeyleri boyar

*Proteinleri griye boyar;iyi temizlenmemiş  aletlerde renk değişikliği yapar

 

 

5-12 dk

 

 

14 gün

 

 

 

 

Klor  ve Klor Bileşikleri(Klor tabler-Sodyum Dikloroizosiyan ürat)

*Geniş etki spektrumludur

*Musluk                      suyuyla hazırlanabilirler

*Hızlı etkilidir

*Daha     etkili       ve      daha dayanıklıdır

*suda      kolay      çözünebilen formatlardadır

*Toksisitesi  ve  tahriş  edici

özelliği daha azdır

*Çevre problemi oluşturmaz

*Biyofilm              tabakasına etkilidir

*Suyun                   sertliğinden etkilenmez

*Organik madde ve proteinlerden büyük ölçüde etkilenirler

*Işıkta yıkıma uğrarlar

*Koroziv ve tahriş edici özellikleri                 vardır(bazı bakır,pirinç ve plastiklere)

*Endoskopların bazı metal ve polimer yapılarına zara verebilir

*Tuz ruhu gibi asit ve amonyakla birlikte toksik kimyasal bileşiklere yol açtığından kesinlikle birlikte kullanılmamalıdır

 

*Yüksek          düzey dezenfek. için

5000 ppm 20dk

*Yer/yüzey dezenfek. için

2000                   ppm

kuruyuncaya kadar

 

*Kan/vücut     sıvısı bulaşında

10000                 ppm kuruyuncaya kadar

 

 

 

 

 

 

 

1 gün

 

 

 

 

 

 

Alkoller (%60-90)

(orta seviyeli) ve

Sprey yüzey dezenfektanları

 

* Hızlı etkili

*Toksik-allerjik etkileri yok

*Renksiz,uçucu,atık bırakmaz

*Kötü           koku           ,leke oluşturmaz

*Durulama      ve      kurutma gerektirmez

*Materyal uyumu iyidir

*Dayanıklıdır

*Diğer dezenfektanlarla (iyot, klorhekzidin) etkili kombinasyonlar oluştururlar

*Cilt-el antisepsisi ve temiz sert                           yüzeylerin

dezenfeksiyonu için uygun

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kuruyuncaya kadar

 

TABLO 3: Hastanemizde bulunan yer-yüzey dezenfektanları

Avantajlar Dezavantajlar Kullanım
 

 

 

 

 

 

 

 

 

Klor      ve   Klor Bileşikleri

(Klor        tablet- Sodyum Dikloroizosiyanü rat)

 

 

 

 

 

 

*Geniş                     etki

spektrumludur

*Musluk              suyuyla hazırlanabilirler

*Hızlı etkilidir

*Suda kolay çözünür

*Toksisitesi    ve    tahriş edici özelliği daha azdır

*Biyofilm      tabakasına etkilidir

*Suyun         sertliğinden etkilenmez

 

 

 

 

*Organik madde ve proteinlerden büyük ölçüde etkilenirler

*Işıkta yıkıma uğrarlar

*Koroziv ve tahriş edici özellikleri         vardır(bazı bakır,pirinç ve plastiklere)

*Endoskopların bazı metal ve polimer yapılarına zara verebilir

*Tuz ruhu gibi asit ve amonyakla birlikte toksik kimyasal bileşiklere yol açtığından           kesinlikle birlikte kullanılmamalıdır

 

 

 

 

Çamaşır suyu:

*Paspaslama              işleminde 1/100’lük(15 litre suya 1 pet bardağı-150 ml çamaşır suyu))

*Yüzey temizliğinde 1/100’lük (5 litre suya yarım çay bardağı- 50 ml çamaşır suyu)

*Kan ve diğer vücut sıvılarının bulaştığı yüzeylerde 1/10’luk(1 litre suya bir çay bardağı-100 ml çamaşır suyu)

Klor tablet:

*Yüzey         temizliği          ve paspaslama                     işlemi için;17,4gr’lık tabletlerden 5 lt suya       1 tablet(2000 ppm)

* Kan ve diğer vücut sıvılarının bulaştığı yüzeylerde; 17,4gr’lık tabletlerden 1 lt suya 2 tablet(10000 ppm)

 

 

 

 

 

Alkoller (%60-90)

(orta seviyeli) ve

Sprey          yüzey dezenfektanları

 

*Çabuk etkili

*Toksik-allerjik etkileri yok

*Renksiz,uçucu

*Kötü koku ,leke ve atık oluşturmaz

*Durulama ve kurutma gerektirmez

*Materyal uyumu iyidir

*Dayanıklıdır

*Diğer dezenfektanlarla (iyot,          klorhekzidin) uyumludur

*Cilt-el antisepsisi ve temiz sert yüzeylerin dezenfek.  için uygun

 

 

*Sporisit  değildir  *Çabuk buharlaşır

*Yanıcı

*Kalıcı etkisi yok

*Penetrasyonu zayıf

*Temiz şartlarda etkili

*Uzun   süreli   kullanımda cildi kurutabilir

*Mercekli aletlerin montaj materyalini          bozabilir, lastik-plastik malzemeyi sertleştirebilir

 

 

*Ulaşılamayan                küçük yüzeylerin

ve kritik olmayan araçların dezenfeksiyonunda püskürtme yoluyla kullanılır.

  

TABLO 4.:Hastanemizde bulunan antiseptik bileşikler (el ve cilt antiseptikleri)

Org. mad. Etkilenme Tüber külosit etki  

Avantajları

 

Dezavantajları

 

 

 

 

Alkoller (%60-90)

 

 

 

 

Hafif

 

 

 

 

(+)

*Hızlı etkili

*Toksik-allerjik etkileri yok

*Durulama ve kurutma gerektirmez

*Diğer dezenfektanlarla (iyot, klorhekzidin)                   etkili kombinasyonlar oluştururlar

*Cilt-el antisepsisi ve temiz sert yüzeylerin dezenfeksiyonu için uygun

*Çabuk buharlaşır

*Yanıcı,parlayıcı

*Penetrasyonu zayıf

*Kirli ortamda etkisizdir

*Uzun   süreli   kullanımda   ciltte kuruluk ve irritasyon yapabilir

 

 

 

Klorheksidin

 

 

Minimal (+)

*Antimikrobiyal      spektrumu geniştir

*Gram (+)bakterilere etkindir

*Kalıcı etkisi daha güçlüdür

*Sabunlar,fosfat ve nitrat gibi iyonik kimyasallarla geçimsizliği vardır

*Gram (-)bakterilere daha az etkindir

*Ciddi konjektivit ve kornea hasarına neden olabilirler

 

 

İyodoforlar (povidon iyot)

 

 

(+)

 

 

(+)

*İyotun ağır koku, tahriş edici etki ve kalıcı boyama özelliklerini göstermezler

*Bakteri sporları dahil geniş spektruma sahiptirler

*Nispeten yavaş etki gösterirler

*Kan     varlığında     aktivitelerini büyük ölçüde kaybederler

*Nadiren iyot alerjisi oluşturabilir

*Cilt, göz irritasyonu yapabilir

 

  1. UYGULAMA: 
  • El antisepsisi ‘El Hijyeni Talimatı’ nda ayrıntılı olarak ele alınmıştı
  • Cilt  antisepsisi  ‘Damar  İçi  Kateter  Uygulama  Talimatı’  ve  ‘Hemokültür   Alınması Talimatı’nda ayrıntılı olarak ele alınmıştı
  • Endoskopik aletlerin dezenfeksiyonu ‘Bronkoskopi Dezenfeksiyon Talimatı’nda ayrıntılı olarak ele alınmıştı
  • Yer ve yüzeylerin dezenfeksiyonu ‘Hastane Temizliği Prosedürü’ nde ayrıntılı olarak ele alınmıştı

Alet dezenfeksiyonu uygulaması:

-Kullanıcı önlük ve eldivenini giyer, maskesini takar.

-Tablo     1’e    göre     sınıflandırılan      aletler     ayrılabilir      parçaları      sökülerek      bol    su    ve deterjanla(enzimatikli) organik kirden arındırılır.

-Bol su ile durulanır ve kurulanır.

-Isıya dayanıklı kritik ya da yarı kritik aletler paketlenerek sterilizasyon ünitesine gönderilir.

-Isıya  dayanıklı  olmayan  yarı  kritik  aletler  için  yüksek  düzey  dezenfeksiyon  çözeltisi hazırlanır.

-Dezenfektan  kabının  uygun  bir  yerine  solüsyonun  hazırlanma  ve  son  kullanma  tarihi, hazırlayan kişinin adı yazılır.

-Aletler  dezenfektan  çözeltisi  içine  tamamen  batırılır.  Tablo  2’de  belirtilen  sürelerde bekletilir.

-Çıkarılan aletler distile su ile durulanır ve iyice kurutulduktan sonra kolay temizlenebilir dolaplarda saklanır.

TABLO 5. Aletlerin sınıflandırılması ve sterilizasyon/dezenfeksiyon yöntemleri

 

 

 

 

Kritik Aletler

Cerrahi aletler Kardiak kateterler Protezler -Isıya dayanıklı olanlar için otoklav ile sterilizasyon

-Isıya dayanıksız malzeme için etilenoksit ile sterilizasyon

-Tek kullanımlık aletlerin yeniden kullanımında her ünite kendi protokollerini oluşturmalı ve bu uygulamalar sürecinde protokole titizlikle uyulmalıdır

Endoskoplar Bronkoskop Endoskoplar       için        ortafitaldehit         ile        yüksek       düzey dezenfeksiyon(Bkz:Bronkoskop dezenfeksiyon talimatı)
 

 

 

 

 

Yarı Kritik Aletler

Trakeostomi kanülü Hava yolu araçları

Anestezi            solunum devreleri

Laringoskop Larengial tüpler  Bazı oftalmik araçlar

Cpap-bpap maskeleri

-Klor tablet ile 20 dk yüksek düzey dezenfeksiyon

-Dezenfeksiyon  sonrası  distile  su  ile  durulanmalı,  kurutulmalı  ve dolapta saklanmalıdır

 

 

 

 

Kritik Olmayan Aletler

Tansiyon aleti manşonu, EKG kablo ve probları, tutucuları, steteskop, ilaç kadehleri,            oksijen maskeleri, ambu mask -1/100 dilüe çamaşır suyu ya da %70 alkol ile silinir

-Çamaşır suyu sadece sert ve düzgün yüzeyler için uygundur. Deri, mukoza ve göz irritasyonu yapabilir

Nemlendiriciler -Tek kullanımlık olması önerilir

-Mutlaka içine steril su konulmalı, sabit nemlendiriciler kullanılıyor ise her hastadan sonra çıkarılmalı, 1/10 çamaşır suyu ile dezenfekte edilmeli, kullanılmadığında rezervuarları kuru olarak tutulmalıdır

Medikasyon nebulizatörleri -Tek kullanımlık olması önerilir, aynı hastada tedavi sonuna kadar kullanılabilir

-Alkolle silinip kurutulduktan sonra  tekrar kullanılabilir

*Yukarıdaki işlemler mekanik temizlik sonrası yapılır