ANOREKSİYA NERVOSA

written by Dr. Aydoğan Lermi

Nevrotik iştahsızlık; Yeme bozukluğu; Anoreksi;

Anoreksi bir yeme bozukluğudur. Kişilerin aşırı kilolu olduklarına yönelik takıntıları sonucu ortaya çıkan iştahsızlık ve egzersiz yapma durumudur. İdeal vücut ağırlığının %85 ve altında olmasına rağmen kendini kilolu sayan herkes anoreksiya nervosa kabul edilir. Hastalık ciddi rahatsızlıklara ve ölüme neden olabilir.

Anoreksiya nervosa neden olur?

Anoreksiyanın sebebi bilinmemektedir. Genetik meyil ve çevresel faktörler hastalığın ortaya çıkışında rol oynar. Kişinin kendi vücudu hakkındaki algısı bozulur ve kendini sürekli olarak kilolu görür.

Anoreksiya nervosa hastalığı için risk faktörleri nelerdir?

Hastalık aşağıdaki durumlarda daha sık ortaya çıkmaktadır:

  •  Bayanlar,
  •  Adolesan dönemi ve erken gençlik dönemi,
  •  Kendine güveni olmayan kişiler,
  •  Çaresizlik duygusu içinde olanlar,
  •  Mükemmeliyetçi olanlar,
  •  Şişmanlık korkusu olanlar,
  •  Aile tarafından zayıflama baskısı olanlar,
  •  Aşırı koruyucu, sert, çatışma içinde olan aile çocukları,
  •  Ailesinde yeme bozukluğu olan kişiler,
  •  Duygusal stres içinde olan kişiler,
  •  Depresyon, anksiyete gibi psikolojik rahatsızlık çeken kişiler,
  •  Kişilik bozuklukları olanlar,
  •  Zayıflığı ve inceliği vurgulayan sosyal eğilim ve moda trendlerine karşı duyarlı olmak,

Anoreksiya nervosa ne şikayete neden olur?

Hastalık sinsi seyirlidir. Hasta ideal kilosunun % 85 i ve altına inmesine rağmen kendini halen aşırı kilolu görür ve bu amaçla diyet ve egzersiz yapar. Hastada görülen bulgu ve şikayetler:

  •  Kilo kaybı,
  •  Kalorili, yağlı gıdalardan korku derecesinde çekinme,
  •  Kilo kaybına rağmen diyet yapma,
  •  Kilo almaktan aşırı korkmak,
  •  Aksi yöndeki bütün bulgulara rağmen vücut algısında bozukluk, kendini kilolu olarak görme ( body dismorphia),
  •  Aşırı egzersiz yapmak,
  •  Vücut kilosu ve şekli konusunda algı bozukluğu, kendini şişman ve kilolu algılamak,
  •  El ve ayaklarda üşüme,
  •  Yiyeceklerden tiksinti duymak,
  •  Saç dökülmesi, vücutta kıllanma,
  •  Aşırı halsizlik, yorgunluk, bayılma atakları,
  •  Kabızlık,
  •  Depresyon ve / veya anksiyete,
  •  Çarpıntı en sık görülen şikayetlerdir.

Tedavi edilmeyen anoreksiya nervosa ciddi yan etkilere yol açar özellikle adet kesilmesi ( amenore ), kemik erimesi ( osteoporoz ), ve kalpte ritim bozuklukları ( aritmi ) sık görülür. Kardiyak problemler ölüme neden olabilir.

Anoreksiya nervosa teşhisi nasıl konur?

Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları ile teşhis koymak mümkündür. Muayene ve laboratuar testleri ile kesin teşhis konur. Muayenede aşağıdaki bulgular dikkat çeker:

  •  Vücut yağ dokusunun kaybı,
  •  Kas dokusunda azalma,
  •  Kalp ritim bozuklukları ve kalp ritminde yavaşlama,
  •  Tansiyon düşüklüğü,
  •  Ayağa kaktığnda tansiyonda belirgin düşme,
  •  Kemik yoğunluğuna azalma,
  •  Yavaşlamış metabolizma belirtileri en göze batan bulgulardır.

Anoreksiya nervosa tedavisi:

Anoreksiya tedavisi hastayı sağlıklı olabileceği kilosuna getirmek ve orada tutmaktır. Hastanın sağlıklı olabileceği kilo ideal kilosunun % 85 i dir. Bu amaçla hastanın aldığı kalori miktarı azar azar artırılır. Bu amaca aşağıdaki gibi bir dizi girişim ile ulaşılmaya çalışılır.

A- Nutrisyonel konsültasyon ( diyetisyen konsültasyonu):
Diyetisyen sağlıklı beslenmenin bileşenleri hakkında bilgi verir. Ulaşılmak istenen kilo hedefleri konusunda yardımcı olur. Bu hedefe ulaşmada beslenme öğeleri ve öğünler konusunda pratik yaklaşımlar çizer.
B- Kognitif davranış psikolojisi tedavisi:
Davranış psikolojisi tedavisi sağlıklı ve realistik vücut algısı sağlamaya yardımcı olur. Hastanın kendi vücudu, diyet ve egzersiz konusunda yeni bakış açısı geliştirmesini sağlamaya çalışır.
C- Birebir tedavi: kişilerin endişeleri ve algıları ile başa çıkmasına yardımcı olmak için yapılan psikoterapidir.
D- Aile tedavisi: yeme bozukluklarının atında büyük oranda aile bulunmaktadır. Birçok anoreksiya hastası aile tedavisi olmadan davranışını düzetemez. Bu nedenle ailenin tamamen tedaviye alınması gerekebilir. Ailenin ısrarcı davranışı, aşırı koruyucu davranışı, aile içi çelişki ve çatışmalar dindirilmeden hastanın tedavisi çoğu zaman başarısız olur. Anoreksiya nervosa hastalarının aileleri bu hastalığın sebebini, seyrini, aile davranışının bu hastalıktaki yerine ve tedavisini anlamalıdır.
E- Antidepresan tedavi: Antidepresan ilaçların tek başına kullanımı pek bir sonuç vermez. Ancak bazı durumlarda anoreksiya hastaları psikoterapi ile birlikte antidepresan ilaç tedavisinden çok fayda görürler. Özellikle selektif serotonin geri alım inhibitörü antidepresan ilaçlar kullanılır.
F- Kemik erimesi ve metabolik takviye: özellikle kemik erimelerini durdurmak amacıyla tedaviye kalsiyum ve mineraller eklenmeli, hormon eksiklikleri takviye edilmelidir.

G- Hastaneye yatma:

a. Eğer ideal vücut kilosunun % 25 ila % 30 u kaybedildi ise,
b. Ciddi kalp rahatsızlıkları ve ritim bozuklukları varsa,
c. Ciddi fiziksel hastalık bulguları varsa,
d. Ciddi psikolojik rahatsızlık bulguları varsa hasta hastaneye yatırılmalıdır.

Anoreksiya nervosa erken teşhis ve tedavisi başarılı sonuçlar vermektedir. Geç kalınan vakalar ciddi komplikasyonlara ve ölüme neden olabilir. anoreksiya nervosa dan bilinen bir korunma yolu yoktur.

Referanslar:
1. National Association of Anorexia Nervosa and Associated Disorders
http://www.anad.org/
2. National Eating Disorders Association
http://www.nationaleatingdisorders.org/
3. Canadian Mental Health Association
http://www.ontario.cmha.ca/
4. National Eating Disorder Information Center
http://www.nedic.ca/
5. Anorexia nervosa. National Eating Disorders Association website. Available at: http://www.nationaleatingdisorders.org/p.asp?WebPage_ID=286 . Accessed June 19, 2008.
6. Anorexia nervosa. National Women’s Health Information Center website. Available at: http://www.womenshealth.gov/faq/easyread/anorexia-etr.htm . Accessed June 19, 2008.
7. Beers MH, Fletcher AJ, et al. The Merck Manual of Medical Information—Home Edition . 2nd ed. Whitehouse Station, NJ: Simon and Schuster, Inc; 2003.
8. Casper RC. How useful are pharmacological treatments in eating disorders? Psychopharmacol Bulletin . 2002;36:88-104.
9. Ferri F, ed. Ferri’s Clinical Advisor 2010. Philadelphia, PA: Mosby Elsevier; 2009.
10. Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Textbook of Internal Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders; 2008.
11. Jacobson JL, Jacobson AM. Psychiatric Secrets. 2nd ed. Philadelphia, PA: Hanley & Belfus; 2001.
12. Lenders JW, Eisenhofer G, Mannelli M, et al. Phaeochromocytoma. Lancet . 2005;20-26,665-675.
13. Lock J, le Grange D, Dare C, et al. Treatment Manual for Anorexia Nervosa . New York, NY: Guilford Press; 2000.
14. Noble J, Green H. Textbook of Primary Care Medicine. 3rd ed. St. Louis, MO: Mosby; 1996.
15. Rakel R. Textbook of Family Medicine. 7th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007.
16. Rakel RE, Bope ET, Conn H. Conn’s Current Therapy. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2009.
17. Stern TA. Massachusetts General Hospital Comprehensive Clinical Psychiatry. Philadelphia, PA: Mosby Elsevier; 2008.